Начальная страница журнала
 
Архив

 

Музыкальное образование


ХХ ЯСР ФОРТЕПИАНО МУСИГИСИНДЯ МОДЕРНИЗМИН ТЯМАЙЦЛЛЯРИ

Автор: Эцлжяннят БАХШИЙЕВА                   Город : Baku  Страна : Azerbaijan
Страницы : 1

       Мусиги инжясяняти щяр заман йениликлярин, йени форма, композисийа, ъанр вя цслуб ахтарышларынын, йени мелодийа вя щармонийа кяшфляринин, йени сяслянмя техникасынын, йени бядии тапынтыларын сайясиндя инкишаф едя билир. Бу йениликлярин, модернляшмянин вя инкишафын тялябляри вя наилиййятляри хцсусиля бястякарларын цзяриня дцшян миссийадыр. Щяр бир юлкядя мцхтялиф дювляри ящатя едян йени ъанр вя цслублар мящз бястякарларын йени форма вя мязмун ахтарышларынын сяйи нятижясиндя дцнйа мусиги хязинясиня дахил ола билмишдир. Бу мянада ХХ ясрдя фортепиано инжясянятинин ян мцхятлиф истигамятлярдя инкишафы да Авропа, Русийа вя Америка бястякарлыг мяктябляри тяряфиндян тямял тапмышдыр.

        АБШ-да профессионал мусиги мядяниййятинин ясасы ХЫХ ясрдян етибарян интишар тапмаьа башламышдыр. Американын шящяр мядяниййяти урбанист мяркязляриндян кянарда йаранан мусиги мядяниййятляринин бцтцн милли формаларыны инкар едирди. Йалныз ХЫХ ясрин биринжи рцбцндя Америкада нцфузлу сайыла билян бястякарлыг мяктяби тяшяккцл тапды. Бу мяктяб тарихя “Йени Инэилтяря мяктяби” вя йа “Бостон мяктяби” ады иля дцшмцшдцр. Мяктябин тямсилчиляриня Жон Пейн, Жорж Чадвик, Дадли Бак, Артур Фут, Горасио Паркет вя б. Дахил идиляр. Бу мяктяб университетин бястякарлыг кафедрасында груплашмышды, жидди академик характер дашыйырды, ейни заманда давамлы вя гяти олараг, романтик цслублу алман мусигисиня епигончу мцнасибятдя иди. Бу сябябя эюря, Америка мцщитиндя бу мцсигинин щеч бир мящсулу якс-сяда доьурмурду.

        ХХ ясрин АБШ мусиги мядяниййятиня мцражияр едяряк, вурьулайаг ки, йени Америка фортепиано мусигисиндя Жорж Гершвин (1898-1937) йарадыжылыьы хцсуси йер тутур. Ж.Гершвинин мусигийя сюнмяз мараьы йенийемялик йашларында илк пе¬шякарлыг йолуну мцяййянляшдирир. Бястякарын йарадыжылыг биографийасына мцражият етдикдя, мараглы бир факты гейд етмямяк олмаз. Он беш йашлы йенийемя юз дюврцндя Америкада ян дябдя олан реклам ишиндя илк дяфя пешякарлыг йолуна гядям гойур. Беля ки, мусиги няшриййатларындан биринин рекламчысы олан бу йенийетмя нот вя мусиги алятляти маьазаларына, клублара, ресторанлара, сатыш мянтягяляриня эедяряк, няшриййатын йцнэцл мусигийя даир йени нотларыны фортепианода ифа едирди. Лакин йалныз башгаларынын ясярлярини чалмаг Ж. Гершвиним истедад вя бажарыьыны гане елямирди. О, йени няшр олунан нотларла йанашы, бязян бу имкандан истифадя едяряк, юз импровизасийаларыны да чалырды. Дахилян сярбяст, мцстягил импровизасийаларыны тягдим етмяйя олан тялябаты онун мусиги истедадындан, мусигийя олан мяняви баьлылыьындан, жидди сянят мювгейиндян вя йарадыжылыг габилиййятиндян иряли эялирди. Нот няшриййатынын мящсулларынын фортепианода рекламчысы олан йенитемя тядрижян истедадлы импровизасийары иля дя йадда галмаьа, алгышланмаьа наил ола билир. Импровизасийа, артыг бу эянжин ян жидди вя севимли мяшьулиййятиня чеврилир. Юзцня аз заманда динляйижи кцтляси топлайыр, бязян саатларла онлары юз импро¬ви¬засийаларынын тясириня жялб едир. О, динляйижиляри юз ифачы мящаряти вя импровизасийа усталыьы иля щейран етмяйи бажарырды вя юмрцнцн сонуна кими бу севимли мяшьулиййятиндян айрылмамышдыр.

        Йенийетмя йашларында ифачы-импровизатор кими ад-сан газанан Ж.Гершвин, артыг он сяккиз йашында Бродвейдя йарадыжылыг истедадыны да илк дяфя нцмайиш етдирир. Онун популйар театр тамашаларындан бириня йаздыьы жаз цслубунда мащны бястякарлыгда илк аддымы олур. Мящз бу илк уьурлу аддымы онун бястякарлыг йарадыжылыьына тякан ролуну ойнайыр. Щямин тамашадан сонра Ж. Гершвинин Бродвейдя “триумфал йцрцшц” башлайыр. Нювбяти сяккиз ил ярзиндя о, гырхдан артыг театр ясяриня вя тамашасына мусиги бястяляйир. Онлардан он алтысы профессионал жящятдян там йцксяк сявиййяли мусигили комедийа кими шющрят газаныр. Беляликля, эянж Ж.Гершвин щяр щансы кянар дястяйи, пешякар тящсили, ялагяляри олмадан, йалныз бюйцк юз истедады сайясиндя бцтцн Нйу-Йорку йарадыжылыьы, ифачылыьы, истедадлы мусигиси иля фятщ едя билир.

        Ж.Гершвинин илк бястякарлыг аддымыны мусигили театр васитясиля атмасы, онун сон¬ракы йарадыжылыг йолуна тясир эюстярир. Бу сащядя ялдя етдийи бястякарлыг тяжрц¬бяси нятижясиндя о, мцасир Америка мусиги инжясянятинин шедеврляриндян олан “Порги вя Бес” операсыны йазыр. Диэяр тяряфдян, истедадлы ифачылыг мящаряти дя Ж. Гершвинин йарадыжылыьынын ъанр вя цслуб хяттини мцяййянляшдирир. Беля ки, бястякарын йарадыжылыьынын мцкяммял инструментал, вокал ъанр истигамятляриндя онун ифачы кими истедад вя тяжрцбяси ящямиййятли рол ойнамышдыр.

        Ж.Гершвинин пианизминдя мцшащидя етдийимиз бир хцсусиййят - аккомпанемен¬тя мащнынын психолоъи сятиралты мятни кими йанашмасы, айры-айры поетик дцшцнжяля¬ри щармонийа васитясиля фярдиляшдиря билмяси ону Шуберт вя Шуман яняняляри иля мцгайися етмяйя ясас верир. Ейни заманда, ащянэдар диссонанслардан вя эюзлянилмяз сярт аккорд гаршылашмаларындан истифадя етмяси ону ХХ ясрин яввяляриня аид йениликчи жярайанлара баьлайыр.

        Ж. Гершвинин мцасир мусиги дилиня вя цслубуна малик ясярлярини эениш мусигисе¬вяр кцтляляр дя йахшы гаврайырдылар. Бу ися, Гершвин йарадыжылыьында мцасир цс¬луб, мцасир ифадя васитяляри, мцасир щармонийа мясялясиня бир гядяр фяргли йанашмаьа ясас верир. Чцнки ХХ ясрин яввялляриндя истяр Авропада, истяр Америкада йени мусиги йарадан бястякарларын ясярляри эениш динляйижи кцтлясини щеч дя щямишя юзцня жялб етмирди. Бу мянада, Ж.Гершвин ХХ ясрин мцсаир мусигисинин баниляриндян бири кими, истисна тяшкил едир. Беля ки, мцасирлийи айдын щисс етмяси, мцасир вя йениликчи бястякар олмасы онун эениш кцтляляр тяряфиндян гавранылан мелодийаларында да юзцнц ачыг бцрузя вермишдир.

        Беляликя, Америкада ХХ ясрин мцасир бястякарлыг яняняляринин йарадыжыларындан бири Ж. Гершвин мусиги алятляри маьазасында пианочу кими чалмагдан профес¬сио¬нал вя шющрятли бястякарлыьа гядяр узун вя чятин йарадыжылыг йолу кечмиш, АБШ-да вя хариждя бюйцк популйарлыг газанмышдыр. Бястякарын йарадыжылыг ирсиня “Порги вя Бес” операсы, фортепиано иля оркестр цчцн “Блцз тонларында рапсодийа”, фортепиано иля оркестр цчцн консерт, чохсайлы мащнылар, тамашалара мусиги вя с. Дахилдир.

        Ж. Гершвин йарадыжылыьа илк олараг жаз цслубунда мащныларла башламыш, аз за-ман ярзиндя мащнылары иля шющрят газанмышдыр. Даща сонра о, жазын ритм вя ин¬тонасийаларыны симфоник мусигийя эятирмяйи гаршысына мягсяд гоймушдур. Беля¬ликля, бу идейа ясасында фортепиано иля симфоник оркестр цчцн “Блуз тонларында рапсодийа” мейдана эялмишдир. “Рапсодийа” илк дяфя 1924-жц илдя Нйу-Йоркда уьурла ифа едилмишдир. Бястякар ясярдя жаз мусигисинин характер елементлярини жидди форма дахилиндя тятбиг едяряк, бу мусигинин импровизасийалыьындан инкишаф принсипи кими истифадя етмишдир. Ясярдя фортепиано партийасы бядии вя техники бахымдан ифачылар цчцн йени вя мараглыдыр, оркестровка колоритлидир, мусиги темпераментлидир, никбиндир, интонасийа-ритм бахымдан йенидир.

        “Рапсодийа”нын мцасир фортепиано мусигиси тядгигатчылары цчцн мараглы хцсусий¬йятляриндян бири, бястякарын бу ясяри Лист вя Рахманиновун пианистик цслубунда вя сырф Авропа симфоник яняняляриндя йазмасыдыр. Лакин ян мараглысы, Авропа симфоник яняняляриня вя Лист, Рахманинов пианизминя ясасланан бу мяшщур фортепиано ясяриндя ейни заманда, мящз Америка жазынын вя блузунун ашкар сяслянмясидир. Ж.Гершвини йенийетмя илляриндян юз аьушуна алан Американын кцчя, клуб вя ресторанларындакы зянжи жазы, щям дя вокал блус ифачылыьы, сярбяст импровизя цслубу, темпераменли вя синкоплу жаз ритмляри бу ясярдя классик мусигинин бядии цсуллары иля, классик щармонийа функсийалары иля, симфоник оркестрин инструментал ифадя имканлары иля, нящайят Лист вя Рахманиновун жошьун романтик пианизми иля синтез тяшкил едир. Мараглыдыр ки, Ж. Гершвин интрументал жазын вя блузун юзцнямяхсус романтик цслубуб иля рус вя Авропа романтик пианизминин техникасыны мящарятля ялагяляндирмиш, бу синтесдя мяшщур ясярляриндян бирини йазмышдыр.

        1925-жи илдя Ж. Гершвин “Рапсодийа”да башладыьы хяттин давамы олараг, фортепиа¬но консертини бястяляйир. Мцяллиф йарадыжылыг ахтарышларыны бу ясяриндя давам ет¬дирир. “Рапсодийа”дакы мцяллиф идейасы консертдя бир гядяр дя мцкяммял щяллини тапыр. Бу, ХХ ясрдя жаз мювзуларында йазылан ян мяшщур фортепино консертляриндян биридир. Илк дяфя 1925-жи илдя Нйу-Йорк филармонийасынын оркестри тяряфиндян бюйцк уьурла ифа олунан бу консерт еля щямин илдян Авропада да мяшщурлашыр вя Гярбдя даими консерт репертуарына дахил едилир. Бястякар габарыг жаз ритмлярини лирик мусиги дили иля ялагяляндирмяйя наил олур. Консертин динляйижи ряьбяти газанан мараглы хцсусиййятляриндян бири дя, бястякарын ики пианистик тямайцлц - франсыз импрессионизмини вя С.Рахманиновун консерт цс¬лубуну бирляшдирмясидир. Диэяр тяряфдян, бястякарын фярди цслубунун яламяти олан жаз елементляринин дя бу вящдятя дахил едилмяси ясярин бядии йенилийини тясдигляйир.

        Фортепиано консерти Ж.Гершвинин йарадыжылыг цслубунун парлаг ифадясиня чеврилир. Ясярин уьундан сонра бястякар фортепиано цчцн ики камера ясяри дя бястяля¬ляйир. Бунлардан бири “Фортепиано цчцн цч прелцд” (1926), икинжиси юз мащнылары¬нын ясасында фортепиано цчцн 18 транскрипсийадыр.

        АБШ бястякарлыг мяктябинин классик нцмайяндяляриндян олан Чарлз Айвз (1874-1954) юз йарадыжлыьындакы йени вя мцасир ифадя васитяляри иля дцнйа мцасир мусигисини тямсил едир. Артыг ХЫХ ясрин сон ониллийиндя о, политонал, атонал мусиги бястяляйир, диссонанс бирляшмялярдян, полиритмик прийомлардан сярбяст истифадя едирди. Онун фортепиано ясярляриндя яняняви пиано техникаларыны овужун ижи иля, дюйяжлямякля, дирсяклярля вурулан кластерляр, клавишляря лющвялярля басылыб ялдя олунан еффектляр явязляйир.

        Бцтцн бунларла йанашы, Ч.Айвз йарадыжылыьынын яламятдар жящяти, бястякарын мяишят фолклоруна диггятля йанашмасы вя онун елементляриня авангард мцна¬сыбятидир. Мясялян, Икинжи фортепиано сонатасы бу ъанрын ян ири щяжмли нцмуняси олмагла йанашы, ейни заманда щармоник дилинин вя фактуранын мцряккблийи иля диггяти жялб едир. Цзяриндя алты ил ишлядийи (1909-1915) бу сонатанын мязмуну Америка йазыжы вя шаирляринин (Готорн, Емерсон, Алкотта, Торо) ирсиндян иряли эялян образларла баьлыдыр.

        Ч.Айвз мусигисиня хас олан хцсусиййятлярдян бири дя модертнист бястякар тя¬хяййцлцня ясасланмасыдыр. Ч.Айвзын ясярлярини тящлил едян мусигишцнаслар вя тянгидчиляр бу бястякарын цслубуну, щятта айры-айры ясярлярини йекдилликля Шюнберг мусигисиня чох йахын олдуьуну йазырдылар. Лакин ясл щягигятдя, Ч. Айвз щяйаты бойу Шюнбергин щеч бир ясяринин динлямямишди вя партитуралары иля дя таныш дейилди. Шцбщясиз, о, модернизми дахили интуисийасы иля гаврайыр вя дуйурду.

        Чарл Айвзын Америка бястякарлыьында Авропанын классик яняняляриндян имтина етмяси вя йалныз “йени мусиги” тяряфдары олмасы нятижясиндя Америка мусигиси ХХ ясрдя Авропа мусигисиндян “асылылыьыны” азалтмаьа вя юзцнцнцн йени, мцстягил симасыны ахтармаьа башлады. Лакин Айвз Америкада да, Авропада да бирдян-биря анлашылмады. Чцнки мцяллимляринин Авропа мусиги гайдалары, яняняляри щаггында дярсляри бу эянчин йарадыжылыг мараглары вя щяйата бахышлары иля бир арайа сыьмырды. Авропа яняняляриндя кюклянян бястякарлар иля конфликтляри она юмрцнцн сонуна гядяр мяняви язиййят веририди. Буна бахмайараг, щармонийада, импровизасийада, ифадя тярзиндя, тембрдя, интонасийада, ифачылыгда даим юз йениликлярини ахтаран бястякар щямишя юзцня инамла йарадыжы мювгейындян эери чякилмямишдир. О, мусигидя “инсан вя бяшяриййят” мювзусуну инсанларын дахили мяняви аляминдя, етик башланьычда тяряннцм етмяк истяйиндя иди. Беля бахышлары ону Йени Инэилтярянин шаир вя мц¬тяфяккирляринин мяняви иделларына, мусигидя ися тале мювзусунун фялсяфи вя фажия¬ви щяллини тапан “Бетщовен-Брамс” хяттиня йахынлашырды. Щям йени техника вя цсуллар, щям дя йени идейалар ахтарышы бястякарда тясвири програмлылыьа сювг-тябии мараг йарадырды. Мящз ики форепиано сонатасы, беш скрипка сонатасы програмлы ясяр кими мейдана эялмишляр. Програмлы инстрментал ъанр бястякарын йениликчи мювгейиня, модернис цслубуна вя щяйата бахышларына там жаваб веря билирди. Ютян ясрин 20-жи илляриндя франсыз модернизминин идеалларына баьлы олан бястякарлардан фяргли олараг, Ч.Айвз йарадыжылыьында, идейа вя бахышларында алман модернизминя йахын иди.

        Ч.Айвзын фортепинао ясярляриндя тоналлыгларын вя цслубларын тоггушма еффекти хцсуси ифадя тярзи кими юзцнц эюстярир. О, политонал структурлары эениш тятбиг едир, щятта партитураларында ачаг ишаряляри дя йазмырды. Диэяр тяряфдян, фортепиано мусигисиндя реэистр-тембр групларынын мяканча ялагяляндирмяси дя бястякарын мцасир пианизм цсулу иди. Щятта ики фортепиано цчцн йаздыьы цч пйесдя (“Тщрее пиежес”) сонористика, кластер, клавири дюйяжлямя, кластери овусла вя ялин архасы иля чалма кими цсулларла йанашы, бястякар чяряк тонларын дя алятдя сяслянмясини тятбиг етмишдир. Яввялжядян щазырланмыш фортепиано Ч.Айвзын йени сяслянмя еффектляри, сяс комбинасийалары, тембр, тонал гейри-мядудлуг ахтарышларында ясас васитялярдян иди.

        Лакин бястякарын бцтцн йениликляри щеч дя онун мусигисиня еклектик, гайда-сыз, хаотик, мянтигсиз характер вермир. Ч.Айвзын йарадыжылыг мювгейиндя дайанан, бястякарын йени цслубуну вя цсулларыны давам етдирян 20-жи иллярин бястякарлары - Уоллингфорд Риггер, Карл Рагглс, Щенри Коуелл вя б. Онун ятрафында бирляшмишдиляр. Онларын щамысы Авропа классикасынын тонал мусигисиня гаршы анти-яняня мювгейиндя идиляр. Щятта юз ясярляри иля радикал мювгелярини щяйата кечирмяк мягсядиля “Йени Мусиги” тяшкилаты йаратмышдылар.

        Америка бястякарлыг мяктябиндя радикал новаторлардан бири дя Щенри Коуелл (1897-1965) иди. Юз ясярляриндя, публисист чыхышларында, фортепиано консертляриндя Щ. Коуелл новатор вя модернист мювгейндян, йени бахышларындан бир аддым да эери чякилмирди. Щ. Коуелл 1920-жи иллярдя жидди експериментлярля мяшэул олур, Ч. Айвз вя Е.Варезин ахтарышлары иля щямряйлик нцмайиш етдирирди. Бястякар фортепиано ифачылыьына клавиатуранын дирсякля дюйяжлянмяси, алятин симляриндя метал яшйа иля глиссандо чалынмасы кими цсуллар дахил етмишдир. Лакин бунларла йанашы Щ.Коуелл жидди дцшцнжяйя малик бястякар кими танынырды. Бястякарын сонор еффектляри, дюрддя-бир тонлу мусигиси сяс еффектляринин вя атонал мусигисини Авропа сяс системиндян кянарда ахтармаг жящдляри иля узлашырды. О, фолклор мелодийаларындан, кянд скрипкачыларынын чальыла¬рындан, Шярг мусиги системляриндян модернист йанашма методлары иля истифадя етмишдир. Бястякары орийентал мусиги дя жялб едирди. Модернист цсулларыны гейри-Авропа яняняляри иля, ясасян Асийа халгларынын (чин, йапон, индус вя б.) мусигиси васитясиля щяйата кечирмяк идейасы онун Шярг мусигисинин ифадя цсуллары вя сяс системи иля дя¬риндян марагланмасына сябяб олмушду. “Америка-Асийа” синтезинин типик нцмунясиня бястякарын скрипка, фортепиано вя зярблиляр цчцн “Бешляр групу” (“Сет оф фиве”) пйеси аид ола биляр.

        Америка бястякарлыг мяктябиндя авангардчыларын да нцфузлу мювгейи вардыр. Бу щярякатын тямялчиси бястякар Едгар Варез (1885-1965) олмушдур. О, милли мяншяжя франсыз иди, 1915-жи илдя Америкайа кючмцшдц.

        Авропа мусиги йарадыжылыьы иля билаваситя баьлы олан бцтцн мусиги дилиндян вя ифадя цсулларындан тамамиля имтина етмяк Е.Варез вя онун давамчыларынын авангард естетикасыны тяшкил едирди. Яслиндя, Е. Варез йарадыжлыьынын илк мярщялясиндя артыг юз бядии дцнйаэюрцшцнц вя мягсядини дягиг вя айдын бяйан етмишдир. Онун бахышларына эюря, мцасир жямиййятдя щюкм сцрян “хаос” щяйатыны ХХ ясрин инсанын гипертрофийайа уьрамыш щиссляри йарадыр. Беля бир жямиййятдя мусиги бу инсанын расионал гаврайшында шяхсиййятин ифадячиси олма¬малыдыр. Бу шяраитдя вя жямиййядя мусиги “магийа мярасиминин” нювцня чеврил¬мялидир вя бу мусигидя инсан шцуру йох, транс формасына дцшмцш вя шцуралты инстинктляр сферасында табе олан емосийалар иштирак етмялидир. Вя йахуд, мусиги мцасир техники сивилизасийанын сясли тязащцрц олмалыдыр, щарада ки машынларын щюкмранлыьы мювжуддур вя инсана онун щиссляри вя дцшцнжяляри иля бирликдя йер йохдур. Щягигятян дя беля мювге вя бахышлара сащиб олан авангардчы Е. Варез мусигинин бцтцн интонасийа имканларындан, Авропа мусигисинин бцтцн лад вя тонал ифадя васитяляриндян гяти имтина етди. Онун мювгейи Авропа янянялярини тякзиб едян йени, азад вя мящдудсуз експериментляря йол ачырды. Структур башланьыжын интонасийа, мякан елементинин заман, тясадцфцн детерминант цзяриндя там цстцнлцйц она эятириб чыхарды ки, авангардчылар Гярбин бцтцн естетик ясасларына даьыдыжы тясир эюстярян ясярляр йаздылар.

        Беляликля, АБШ-ын мусиги инжясянятиндя авангард тямайцлляр, артыг 20-жи иллярдя, илк нювбядя ися Едгар Варез йарадыжылыьында юзцнц эюстярирди. О, мусигидя Америка модернизминин дюнмяз тяяссцбкеши вя тямсилчиси кими танынырды. Ясяр¬ляри иля щятта эцнцмцзцн авангардларыны беля щейрятляндирян Е. Барез щармоник жазибя мянтигини тамамиля рядд едирди, щяр бир сяс бирляшмялярини бир-бириля ялагясиз вя мцстягил мянтигля дцзцрдц, щятта сяслярин йцксяклийиня мащиййятсиз мяна верирди.

        Бястякарын йаратдыьы сяс бирляшмяляри системиндя тонун кейфиййяти вя тембри даща бюйцк мащиййятя малик иди. О, юз системиндя мусиги сясляриня щяйатдакы мцхтялиф сясляри дя дахил едирди - заводларын щай-кцйц, автомобиллярин сяси, эямилярин вя гатарларын фити, гуш вя щейванларын сясляри вя с. Беля авангард мювгейи онун мцасир щяйата вя жямиййятя бахышлары иля, мцасир инсан вя жямиййят, техники инкишаф щаггында тясяввцрляри вя эюрцшляри иля баьлы иди.

        ХХ ясрин АБШ бястякарлыг мяктябиндя Жон Кейж (1912-1992) ясаслы йер тутур. О, йалныс бястякар кими дейил, йени експериментлярин, техниканын мцяллифи, нязя¬риййячи, мцасир мусиги ислащатчысы кими тарихя дцшмцшдцр. Бястякарын йарадыжылыьы ХХ яср мцасир мусигинин инкишафына мцщцн тясир эюстярмишдир.

        Яслян Лос-Анжелесдян олан Ж. Кейж бястякарлыг цзря А. Вейс, А. Шюнберг вя Щ. Коуелля мяшэул олмушдур. 1938-жи илдя о, “щазырланмыш ройал” експериментля¬риля шющрят газаныр. Бу ифадя алятин нормал ишлядилмясиня манея йарадан васитялярдян - дямирдян, металдан, каьыздан вя шцшядян олан кясик материалларын алятя, онун симляри арасына дахил едилмясини нязярдя тутур. Бу метод ХХ ясрдя фортепианону йени вя мцхтялиф експериментляр иля гаршылашдырыр, алятин сяслянмясиндя, тембриндя, чальы техникасында вя реэистриндя йени кейфиййятляр ялдя едилир.

        1946-1948-жи иллярдя Ж. Кейж “щазырланмыш фортепиано” цчцн он алты соната вя дюрд интерлцдийа бястяляйир. Бу ясярлярдя бястякар юзцня аид олан абстракт схемляри тятбиг едир. 1951-жи илдя Ж. Кейж он ики радиогябуледижи апарат цчцн “Хяйали ландшафтлар” ясярини йазыр. Бу ясярдя ифачылар дириъорун ишаряси иля юз апаратыны ашыр, сяслянмяни тянзимляйир вя щяр бири бунунла мцхтялиф верилишлярин йени заманда хаотик сяслянмяси ямяля эялир. Лакин Ж. Кейжин гярибя експе-риментляри бунунла битмир. О, щятта “лал” ясярляриндян ибарят граммофонлар да ис¬тещсал етмишдир: бу грамофонлар конкрет мцддят ярзиндя щеж бир мусиги ифадя етмядян, сяссиз фырланырлар. Ня гядяр гярибя дя олса, Ж. Кейжин бу жцр експериментляри Америка вя Авропанын бястякарлары арасында юз дястякчилярини тапмышдыр.

        ХХ ясрдя Америка динляйижиляринин вя бястякарларынын классик Авропа мусигисини динлямяляри дя истисна дейилдир. Цмумиййятля, мцтяхяссисляр, тянгидчиляр ХХ яср Америка мусиги инжясянятини гиймятляндиряркян бястякарларын йени вя мцасир мусиги дилини, мцасир техника вя цслубларыны йцксяк гиймятляндирирляр. ХЫХ ясрдяки ситуасийалардан фяргли олараг, ХХ ясрдя Америкада бястякар йарадыжылыьы йени цслуб ахтарышлары йолуна гядям гойур, мцасир фортепинао мусигисиндя модерн вя авангард цслуб, форма, ифадя васитяляри, йазы техникаларынын йаранмасынын ясасыны гойурлар.

        ЯДЯБИЙЙАТ


1. Арановский М.Г. Мышление, язык, семантика//Проблемы музыкального мышления. М.: Музыка, 1974, с.90-129.

2. Бадалбейли Фархад. Статьи, материалы. Баку: ГАПП-Полиграф, 1997, 180 с.

3. Вопросы фортепианного исполнительства. Очерки, статьи, воспоминания. М.: Музыка, 1968, 282 с.

4. Гаккель Л. Е. Фортепианная музыка ХХ века. Очерки. Ленинград: Сов.композитор, 1990, 287 с.

5. Караев К.А. Статьи, письма, высказывания. М.: Советский композитор, 1978, 463 с.

6. Музыка ХХ века. Очерки. Часть первая. М.: Музыка, 1976, 367 с.

7. Соколов А. Музыкальная композиция ХХ века: диалектика творчества. Исследование. М.: Музыка, 1992, 230 с.


Страницы : 1

     ©Copyright by MusigiDunyasi
 

 

English Начало Написать письмо Начальная страница журнала Начало страницы