|
|
Этномузыковедение
ТУЛУМ ЕНСТРЦМАНЫНЫН ЙАПЫМЫНДА КУЛЛАНЫЛАН ДЕРИНИН ЮЗЕЛЛИКЛЕРИ ВЕ СЕС ОЛУШУМУНА ОЛАН ЕТКИСИ
Автор: Ирфан ЧАЛЫК Город
: Baku Страна : Azerbaijan
Страницы
:
1
ЭИРИШ: Келиме анламы итибарийле дери вейа жилт, базы щайванларын вцжутларыны каплайан ен цст катман олуп, алтында барындырдыьы кас ве орэанлары коруйан ве доку табакаларындан олушан бир юртц системи орэаныдыр (тр.wикипедиа.орэ/wики/Дери).Тулум енстрцманынын дериси, диьер щайван дерилерине назаран даща йумушак ве инже олан кечи дерисинден, щатта бир йашыны йени долдурмуш оьлаклардан йапылмактадыр. Деринин бцйцк йа да кцчцк олмасынын сесле щерщанэи бирилэиси йоктур. Бу дурум тамамен, тулум чалэы алетини чалажак кишинин каврайабилежек олдуьу кол узунлуьуйла алакалыдыр. Тулум енстрцманы, чалым шекли итибарийле, деринин ичине щаванын сцрекли верилип перийодик аралыкларла сыкыштырылмасы эеректиьинден о еснеклиьи саьлайабилмек ичин йумушак дери кулланылмактадыр. Оьлак кесилдиктен сонра дериси щерщанэи бир зарар эюрмедентулумшеклиндечыкартылыр(<щттп://www.жинэит.жом/форум/виеwтопиж.Пщп?ф=19&т=85>). Ичине мысыр уну йоьурт ве туздан олушан бир карышым сцрцлцр. Ардындан дери катланып пошете конулмак цзере чцрцмейе быракылыр. Цч эцнцн ардындан пошет ачылдыьында тцйлерин бирчоьунун дюкцлмцш олдуьу эюрцлцр. Чок аз да олса дюкцлмейен тцйлер ъилет йа да бензери кескин бир алетле темизленир. Ийиже суйла йыкандыктан сонра бир щафта сцрейле пейнир суйунда беклетилир ве бу заманын сонунда чыкартылан дери, ич кысмы дышары, дыш кысмы ичери эележек шекилде терс чеврилир. Су иле темас еттирилмейен деринин бойун, юн бажаклар ве арка кысмы баьланарак ичи щава долу бир шекилде бир щафта бойунжа курумайа быракылыр. Бир щафта сонра куруйан деринин ичиндеки калмыш йаьлар елле вейа йардымжы бир алетле темизленерек сон баьлама ишлемине эечилир. Терс чеврилмиш дери арка бажакларынын олдуьу кысымдан баьланарак текрар ич дыш йапылып терс чеврилир.Бюйлеже баьланан кысым эюрцлмемиш олур. Бойун кысмы исе сол айаьын ичинден чыкартыларак деринин ачык олан аьзыда баьландыктан сонра баьланты йерлеринин щичбири эюрцлмемиш олур. Артык Тулум енстрцманымызын дери кысмы кулланылмайа щазыр щале эелмиштир. Диьер тарафтан щазырланмыш олан цфлемелик(дудула), деринин бойун кысмындан чыкартылан юн саь колуна такылыр ве цфлеме пайыбыракыларак дерийе баьланыр. Деринин диьер колуна исе нав баьланарак Тулум енстрцманы чалынмайа щазыр щале эетирилмиш олур. Нефесле долдурулан дери, бу енстрцманын чалым сцресинже, истенилен басынжын саьланмасы ичин колтук алтында денэели ве дцзенли бир шекилде сыкыштырылыр. Бюйлеже щаванын, езэилерин пармакларла чалынажак олдуьу, ичинде аналык ве диллик ады верилен камыш боруларын булундуьу нав кысмына эюндерилмеси саьланыр. Ижра едилмек ичин шиширилен деринин ичинден щава ексилдикче аьызлык кысмындан текрар нефесле долдурулур ве сыкыштырма ейлеми тулум енстрцманынын чалымы сцресинже текрарланыр. Тулум енстрцманында дери фарклы бойутларда олабилмектедир.Бу дурум тулум енстрцманынын тутушу ве чалым текниьийле алакалыдыр. Шюйле ки; Тулуменстрцманышиширилдиктен сонра сол йа да саь колтук алтына алынып, чалым сцреси бойунжа колтук алтына алынан тарафтаки систематик кол басынч айарламаларыйла чалынан бир чалэы алети юзеллиьи ташымактадыр. Тулум енстрцманынын дери кысмыны ращатлыкла каврайабилмек, долайысыйла истенилен чалым перформансыны елде едебилмек ичин тулум енстрцманыны чалажак кишинин тулум енстрцманыны каврайабилме дурумуна йани кол узунлуьуна эюре дери бойуту деьишебилмектедир. Тулум енстрцманында деринин бцйцк йа да кцчцк олмасы щичбир шекилде тонал деьишим себеби деьилдир ве бу шекилде асла деьишмез. Чцнкц деринин тулум енстрцманы чалымындаки тек ролц; тулум енстрцманынын чалымы еснасында чалан киши тарафындан цфленен щаванын деполанмасыны саьламак, сонрасында исе деринин ичерисинде булунан щаванындерийе уйэуланажак системли сыкыштырмалар сайесиндеки басынчйаратып, сесин олушуп пармакларла езэилере дюнцштцрцлежек олдуьу нав ады верилен бюлэейе эюндерилмесидир.
Шюйле бир айрынтыйы да эюзден качырмамак эерекир. Тулум енстрцманынын дери кысмынын стандартлардан кцчцк олмасы да деринин ичерисине нефесле долдурулан щаванын аз деполанып еркенден тцкенмесине неден олажактыр. Бу дурумда щава ексилдикче даща сык аралыкларла цфленмеси ве деринин шиширилмеси эерекежек бу да чалан кишийи олдукча йоражак ве де тулум енстрцманы чалымы ноктасында истенилен перформанс елде едилемейежектир.
СОНУЧ ВЕ ДЕЬЕРЛЕНДИРМЕ
Тулум чалэы алетинин дери кысмы, бирчок щайван дерисинден елде едилебилмектедир.Анжак, тулум енстрцманынын чалым текниьи итибарийле, нефес дестеьийле щаванын дери ичине дцзенли аралыкларла цфленип долдурулдуктан сонра,колтук алтына алынан тулум анстрцманынын, систематик кол басынчларыйла сыкыштырылмасы эерекежеьинден о еснеклиьи саьлайабилмек ичин йумушак дери кулланылмасы тавсийе едилмектедир. Бу анламда тержищ себеби олан ве тавсийе едилен,тулум чалэы алети дерисинин 1 йашыны щенцз йени долдурмуш оьлаклардан елде едилмеси йюнцндедир. Айны шекилде тулум чалэы алетинин ижрасыны йапажак олан кишинин тулум енстрцманынын чалым текниьи итибарийле,нефес, шиширилмиш олан тулум енстрцманынын дери кысмыны каврайабилме йетиси ве нав дийе адландырдыьымыз бюлцмде йапылажак пармак щарекетлерини эерчеклештиребилме адына физиксел ве де мцзиксел уйэунлук эюстеребилмеси эерекмектедир.Нефес, каврайыш ве пармак щарекетлери ноктасындаки ижражы уйэунлуьущарижинде, деридеки бойут фарклылыьы юнемли олмамакла бирликте щичбир шекилде тонал деьишим себеби деьилдир.
КАЙНАКЧА
(Эазимищал, 1962:2863-2863)
(тр.wикипедиа.орэ/wики/Дери)
(<щттп://www.жинэит.жом/форум/виеwтопиж.Пщп?ф=19&т=85>)
Страницы
:
1
|
