Начальная страница журнала
 
Архив

 

Музыкальное образование


УШАГ БАЬЧАЛАРЫНДА МУСИГИ ФЯАЛИЙЙЯТИНИН ЯСАС ВЯРДИШЛЯРИ

Автор: Севда АЛМУРАДОВА                   Город : Baku  Страна : Azerbaijan
Страницы : 1

      Инжясянят ясасы ятраф алямин бядии, образлы яксини тяшкил едир.

        Мцхтялиф нюв инжясянят нцмуняляринин щяр биринин юзцнямяхсус хцсусиййятляри вардыр. Бу тясвири инжясянятдя - рянэ, ядябиййатда - сюз, мусигидя ися - сяслярдир.

        Тясвири инжясянят эюрмя, ядябиййат ися динлямя (йахуд охума) васитясиля гавранылыр. Мусиги ися юзцнцн ифадяли дили васитясиля инсанларын щиссяляриня тясир едир. Адятян бястякарлар мусиги сясляри васитясиля мусиги образлары йарадырлар. Адятян мусигишцнаслар мусиги образына вя мювзуйа хцсуси диггят йетирирляр. Щяр бир мусиги ясяриндя цмуми ифадя васитяляри вардыр. Бу лад системи, метроритмик гурулуш, динамик нцанслары вя с. олуб бирликдя мусиги дилини тяшкил едирляр.

        Мусиги ясярляринин дилини баша дцшмяк цчцн щеч олмаса мусигини динлямя тяжрцбяси толамаг, мусиги дилинин хцсусиййятляри щаггында мцяййян миликляря малик олмаг важибдир. Мящз ушаг баьчаларындакы мусиги тярбийя просесиндя бу гейд олунанлар кюрпяляря ашыланыр. Беля ки, ушаг яввялжя мащнынын эириш щиссясини диггятля динляйир, мащнынын мелодийасыны вахтында охумаьа башлайыр, нцанслара риайят етмякля диэяр ушагларла ону битирмяйя чалышыр.

        Яэяр ушаг мащнынын эиришини динляйяряк мащны мелодийасыны вахтында охумаьа бир нечя дяфя тякрар едярся, артыг бу вярдишя чеврилир.

        Вярдишлярин топлусу сонрадан даща мцряккяб фяалиййятлярин щяйата кечирилмясиня сябяб олур. Фяалиййятляр мцхтялиф характерляря малик олурлар. Онлардан бир гисми цмуми олуб бцтцн мусиги фяалиййятляриля ялагяли, юзляриндя мащны охумаьы, рягс етмяйи, металлофонда садя мелодийа чалмаьы вя с. бирляшдирир.

        Бажарыг вя вярдишляр мусигинин баша дцшцлмясии асанлашдырыр вя ушаглара щансыса мусиги фяалиййятиндя иштирак етмяк цчцн шяраит йарадыр. Цмуми бажарыг вя вядишляри айдынлашдыраг:

        1. Мусиги ясярини там гавранылмасы мащны вя йа мусиги пйесляриня якс емосионал реаксийа вермяк демякдир. Мясялян, Г.Щцсейинлинин, "Жцжялярим" мащнысында яэяр бянд лирик характердядирся, онун нягаряти даща жясарятли динамикайа маликдир.

        Беляликля, мусиги нитгинин характерик хцсусиййятляри имкан верир ки, ясярин мусиги образы ушаглар тяряфиндян там шякилдя гавранылсын.

        Бу бажарыгалр да юз нювбясиндя ифачылыьын да юз нювбясиндя ифачылыьын даща кейфиййятли олмасына сябяб ола биляр. Бу ися юз нювбясиндя диэяр мусиги фяалиййяти нювляринин дя кейфиййятли олмасына юз тясирини эюстяряжякдир.

        2. Мусигидя якс олунан щиссляри, ящвал-рущиййяни кечиря билмяк. Щяр бир мусиги ясяри бястякарын фикирлярини, ятраф алямя мцнасибятлярини юзцндя эяздирир.

        Мусиги чохлу щиссляри юзцндя якс етдиря вя ушаглар да юз щярякятляриля бу щиссляря реаксийа веря билярляр. бюйцк мяктябягядяр ушаглар Вятян, ясэярляр, гящряманлыг мювзуларында олан мащнылары мямуниййятля динляйир вя охуйурлар. Бу мащнылары охуйаркян марш темпиндя аддымлар атые, ял чалыр вя мюзуйа уйьун щярякятляр едирляр.

        Шян рягс мусигисини динляйяркян юзляриндян асылы олмайараг мусигинин ритминя уйьун мцхтялиф рягси щярякятляри щяйата кечирирляр.

        3. Ифадяли (бядии) ифачылыг просесиндя иштырак едирляр. Дцздцр ушаглар бу просесдя професионаллар кими иштирак етмясяляр дя, чалышырлар ки, тярбийячинин онлар гаршысында гойдуьу тялябляри йериня йетирсинляр.

        4. Ушаг йарадыжылыьы. Ушаг мусигини тякжя тярбийячинин дедийи кими йох, щям дя она юз мцнасибятини эюстяряряк ифа едир. Бу просес мащны охума, рягс етмя, ойунларда иштирак етмя фяалиййятляриндя баш верир.

        Ушаглар мащны охуйаркян чох заман чалышырлар ки, бу мащныйа юз ялавялярини дя етсдин - йяни импровизасийа етсин. Ушаг билдийи мащныны щярякят едяркян, рягс заманы, эялинжиклярля ойнадыглары вя с. заманы охуйур.

        Ойун йарадыжылыьы ушагларын ясас вя ян чох севдикляри фяалиййтя нювц щесаб олунур. Мусигили ойунларда ушаглары тякжя просеси юзц дейил, щям дя алынан нятижя марагландырыр.

        Бу мусигили ойунларда ушаглар юзлярини ойунун гящряманына бянзятмяйя вя онун кими олмаьа чалышырлар.

        Рягс йарадыжылыьы халг рягсляри, пантонималар, драм ойунларында инкишаф етдирилир. Ушаглар ясярин мусиги дилиня диггят йетиряряк она уйьун онлара мялум олан щярякятляр едирляр.

        Мяшщур руд дириъору Л.Стаковски "Мусиги щамы цчцн" китабында бу барядя беля демишдир: "Бюйцкляр вя ушаглар мусиги динляркян, щямишя онун ритминя уйьун щярякятляр етмяк истяйирляр. Онлар ял щярякятляри едир, айагалрыны таппылдары, башларыны ______ тярпядирляр".

        Мцхтялиф ушаг мусиги алятляриндя чалмаг бажарыьы да ушагалрын тяхаййцлцнцн инкишафына юз мцсбят тясирини эюстярир. Беля ки, ойун фяалиййяти просесиндя мащны охуйанда металлофондан, зярб алятлярини рягс едяркян, марш щярякятиндя барабанлардан истифадя етмяйя цстцнлцк верирляр. Мусиги ушагларын ящвал-рущиййясини артырыр, фяалиййятин тябии олмасына юз тясирини артырыр.

        5. Сярбяст фяалиййят. Мцасир педагоэика вя психолоэийа бу фяалиййятя хцсуси диггтя йетирир. Сярбяст мусиги фяалиййяти щяр бир ушагда фярди хцсусиййятляря малик олур. Лакин бу фяалиййят юз истигамятини дяйишярся вя шяраитдян асылы олараг да дяйишя биляр.

        Бунунла ялагядар мусиги динляркян ону мцгайися едир, гиймятляндирир. Мясялян, ясярин бюйцкляр, йахуд ушаглар тяряфиндян охундуьуну сюйляйир. Бунун нятижясиндя ушагда мцсигийя мараг ойаныр вя севдийи мусиги нцмунясини бир даща динлямяк истядийини билдирир, суаллар верир. Бу кейфиййят ифачылыг фяалиййятиндя дя йаран билир. Мяслян, ушаг мащны охуйаркян мелодийаны дцзэцн охумур, йахуд сюзлярини йаддан чыхарыр. Онда ушаг дайаныр вя мащныны йенидян дцзэцн охуйур. Сонра тярбийячи ушаьа мащныны мцшайиятсиз охумаьа тяклиф едир вя ушаг бу тапшырыьы дцзэцн щяйата кечирир. Ушаг металлофон мусиги алятиндя билдийи мащныны уфа едяркян дцзэцн чалмадыьыны баша дцшяряк онун дцзэцн варинатыны щяйата кечирир. Бцтювлцкдя гейд олунан бажарыг вя вярдишляр мусиги щаггында анлайышлары вя онунла ялагядар фяалиййятляри формалашдырыр.

        Бу дейилянлярля ялагядар мусиги тярбийячиляр гаршысындакы вязифяляри беля эюстярмяк олар.

        1. Ушагларда мусигийя даими мараг йаратмагла онларын мусиги зювгцнцн ясасыны гоймаг бир йердя охумаг, рягс етмяк, цмуми наилиййятя севинмяк йяни онларда мяняви кейфиййятляри, мусиги габилиййятлярини вя йаддашыны инкишаф етдирмяк.

        2. Гаврама ифачылыг габилиййятлярини инкишаф етдирмяк.

        3. Мусигинин характери, онун инкишафы, тязадлы мусиги нцмуняляри, мусиги ифадя васотяляри щаггында садя вя айдын мялуматлар вермяк.

        4. Ушаглары импровизасийалара, мусигили сящня ойунларына, рягси щярякятляря, мусиги алятляриндя ифачылыьа жялб етмякля онларда йарадыжылыг кейфиййятляри формалашдырмаг.

        Бцтцн бу вязифяляр мцхтялиф жцр щяйата кечириля биляр.

        Биринжи вязифя - илк нювбядя мусиги ясяринин ифадяли охумасы иля щялл олунур. Бунунла ялагядар тярбийячи ушаглара бу ясярин йаранмасы, онун мязмуну, ядябиййатда олан образларда мцгайидя етмяк, бястякар щаггында гыса мялумат веряряк ону шяклини эюстярмяк олар.

        Мусиги комплексинин инкишафы ушагларын мцхтялиф мусиги фяалиййятляриндя баш верир. Бу фяалиййят нювляринин щяр бири ушагларда сябяб ола биляр.

        Беляликля, ясярин ифадяли сурятдя щяйата кечирилмяси, ушагларла сющбятляр, дцшцнцлмцш вя мараглы яйани васитялрядян истифадя, ардыжыл мяшьялялярин кечирилмяси бу вязифянин тятбигиня кюмяк едя биляр.

        Икинжи вязифя - гаврама вярдишляринин формалашдырылмасы вя мащны, рягсляринин, йаллыларын, мусиги ойунларынын, мусиги алятляриндя садя мелодийаларын ифа олунмасы. Бу вязифянин реаллашдырылмасы ушагларын мусиги фяалиййятляриндян, йяни мярщялялярля мащны охумагдан, ойунлардан, рягс етмякдян асылыдыр.

        Ялбяття ки, бунларын реаллашмасы да тярбийячинин истифадя едяжяйи метод вя цсуллардан билаваситя аслыдыр.

        Цчцнжц вязифя - мусиги щаггында садя мялуматларын верилмясидир. Бу конкрет мусиги фяалиййяти просесиндя щяйата кечирилир. Йяни щяр бир фяалиййят просесиндя тярбийячи мусиги нцмуняси, онун характери, ритми вя с. щаггында ушаглары мялуматландырмалыдыр.

        Мяктябягядяр йаш дюврцндя ушаглара мусиги щаггында цмумиляшдирилмиш анлашлар да вермяк олар.

        Онлар ешитдикляри мащныларынадларыны йаада салмаьы, онларын марш, мащны, рягс характеря малик олдуьу щаггында фикирляр сюйляйя билмялидирляр.

        Дюрдцнжц вязифя - йарадыжы габилиййятляринин формалашдырылмасы. Бу вязифя тярбийя едижи вя юйрядижи просесиндя реаллашдырыла биляр. Бунунла ялагядар ушаглары даима ахтарыжы вязиййятдя гоймаг лазымдыр ки, онлар сярбяст щярякят едя билсинляр.

        Она эюря дя тярбийячи ушаглара вахташыры конкрет суалларла мцражият етмяли вя онлардан жаваб аламаьа чалышмалыдыр.

        Ушаг баьчалары цчцн мцасир дюврдя истифадя олунан програмалрда йухарыда эюстярилян вязифяляр мусиги фяалиййятляриля ялагядар тялябляр кими тягдим едилмишляр.

        Беляликля, гейд олунан билик вя бажарыгларла бярабяр ушаглар мцяййян мусиги тяжрцбяси ялдя едирляр.

        ЯДЯБИЙЙАТ


1. Стаковский Л. Музыка для всех. М. 959, с. 51.

2. Н.А.Ветлугина. А.В.Кенеман "Теория и методика музыкального воспитания в детском саду". М. "Просвещение" 1983, 256 с.

3. Ушаг баьчаларында мусиги тярбийяси. Бакы, "Маариф" няшриййаты, 1996, 58с.

4. Ямиров Ф.Ж. "Мусиги щаггында дцшцнжялярим" Б. "Ишыг" няшриййаты, 1985, с.51.

5. Ряжябов О.М. "Ушаглар вя мащнылар", Б. "Ишыг" няшриййатл, 1975, с. 150.

6. Ряжябов О.М. Мирийева У.М. "Мусиги вя мянви тярбийя". Б. "Маариф" няшр, 1995, 162с.

7. Гурбанов Б.О. "Естетикааляминя сяйащят" Б. "Эянжлик" няшр, 1977, 70с.



Страницы : 1

     ©Copyright by MusigiDunyasi
 

 

English Начало Написать письмо Начальная страница журнала Начало страницы