Начальная страница журнала
 
Архив

 

Этномузыковедение


ТЦРКИЙЯДЯ ТЯШКИЛ ЕДИЛЯН ХАЛГ ОЙУНЛАРЫ ИЛЯ БАЬЛЫ ФЯАЛИЙЙЯТЛЯРИН СЯНАЙЕ ЮЛЧЦСЦ, ТОПЛАНАН МУСИГИЛЯРИН ЙАРЫШМА ЦЧЦН ЯЩЯМИЙЙЯТИ, СЯЩНЯЙЯ ЭЯЛМЯ МЦДДЯТИ ВЯ УНИВЕРСИТЕТИН БУ ИШДЯ РОЛУ

Автор: Таркан ЕРКАН                  Город : Baku  Страна : Azerbaijan
Страницы : 1

       Бу эцн Тцркийядя Халг Ойунлары Федерасийасы, Милли Тящсил Назирлийи, Мядяниййят вя Туризм Назирлийи, Университетляр Федерасийасы, Мяктяб Идманлары Федерасийасы, Эянжляр вя Идман Назирлийинин дястяйиля йарышмалар тяшкил олунур.Фяргли тяшкилатлар, юз анлайышлары истигамятиндя ушаглар, улдузлар, эянжляр вя бюйцкляр олмаг цзря 4 категорийада, бу категорийалары дя юз дахилиндя яняняви бюлцм вя низамлы бюлцм олараг 2 йеря айырыб, жямдя 8 категорийада йарышмалар тяшкил олунур.Бу 8 категорийада вилайятляриндя биринжи олан бирликляр груп (бюлэя) йарышмаларына гатылырлар. Груп йарышмасында биринжи олан бирликляр ися финал йарышмасында иштирак етмяк щаггы газана билярляр. Сайдыьымыз бцтцн тяшкилатларын шяртляриндя мусигичиляриняняняви бюлцм йарышмасында жанлы перформанс, низамлы бюлцм йарышмасында ися студийадайазылмыш мусигилярин мцшайиятиля иля йарышма шярти эюстярилмишдир.

        Бу бюйцк сянайедя рол алан цнсцрляр бунлардыр: Ойунчулар, тяшкилат, гурум вя йа мяктяб сялащиййятлиляри, валидейнляр, щакимляр, мцяллимляр, мусиги продцсерляри вя эейим продцсерляри.

        Бир бирлийин йарышмадакы иштирак хяржи 1 ил цчцн ортаг: 40.000-80.000 ТЛ арасындадыр. Костйум = 18.000-20.000 ТЛ арасы, Мусиги = 10.000-15.000 ТЛ арасы, Тялимчи = 16.000 ТЛ, Няглиййат = 10.000 ТЛ, йашайыш вя йемяк = 7.000 ТЛ, эейим = 3.000 ТЛ, Ялавя хяржляр = 2.000 ТЛ.Топлам малиййя хяржи = 66.000-73.000 ТЛ арасындадыр.

        Йухарыда гейд олунан мясряфлярин ян аз юдямя иля, зярури ещтийажларын гаршыланажаьы шякилдя низамланмасымцмкцндцр. Буна гаршылыг Зейбек бюлэясинин эейим хяржинин фярги иля цмуми дяйяри 80.000 ТЛ олараг гаршымыза чыхыр.Бурадан да айдын олдуьу кими, фяргли тяшкилатларын реаллашдырдыьы Халг Ойунлары йарышмаларында иштирак мясряфляринин бюйцклцйц инкар едилмяйяжяк дяряжядядир. Тцркийя дахилиндя дцшцнцлся, бу юдянишин ня гядяр бюйцк рягямляря чатдыьыны анлайа билярик.

        Тцрк халг ойунларында мусигинин йери вя ящямиййяти.

        Шцбщясиз ки, рягсин олдуьу йердя мусиги вардыр. Мусигисиз бир ойун дцшцнцлмядийи кими, сырадан бир мусигинин ися рягси жанландыра билмяйяжяйини дя сюйляйя билярик. Тяяссцф ки, юлкямиздя мусигийя, хцсусиля халг мусигисиня чох етибар едилмяйяряк, ящямиййят верилмир. Лакин сон иллярдяки популйар мядяниййятин ичиндя иштирак едян Тцрк халгмусигиси, лазыми етибары мцяййян юлчцлярдя йаваш-йаваш эюрмяйя башламышдыр. Йеня дя бу вязиййят, юлкя тягдиматы цчцн, дцнйадакы мювгейи цчцн кафи дейил. Щалбуки юлкяляр юзцнц мядяниййятляри иля таныдырлар вя йашадырлар.

        Мядяниййятин ян динамик голу ися шцбщясиз, дилдян сонра эялян мусигидир. Щяр кяс фяргли бир мусигини севиб, мянимсяйя билир, анжаг юз мядяниййятини билмямяси, там мянасы иля бир позулманын башланьыжы олар. Ялбяття инсанлара зорла халг мусигиси динлятдирмяк мянтигсиздир. Анжаг мядяниййяти тядрис просесиндя изащ етмяк, эюзял нцмунялярля нцмайиш етдирмяк, бу ишля мяшьул олан бцтцн педагогларын боржудур, вязифясидир.

        Бунун нятижясиндя, адам щансы мусиги нювц иля ялагядар олурса олсун, юз мядяниййятиня аид мусиги щаггында юйряндиклярини сонракы нясля саьлам бир шякилдя чатдыра билмялидир.Сон иллярдя мусиги мядяниййятимиз, йерли сянятчилярин сяйляри иля севилмяйя вя динлянмяйя башламышдыр. Бу мянада аудио-визуал медианын да ящямиййяти вардыр. Мяшщур инсанларын ушаглыгдан эялян халг мусигиси севдасы бир чох эенжимизи тясирляндирмиш, ишыг тутмуш, севмясини тямин етмишдир. Онсуз да бу бизим мядяниййятимиз олдуьундан, эянжляр тябии олараг йабанчылыгщисс етмир. Чцнки халг мусигимизин щяр щансы бир мотиви, сюзц вя йа чалэысы, инсанларын тясирлянмяси бахымындан тябии бир реаксийадыр. Чцнки бу мусиги бу торпагларда йашайан инсанларын щяйатларындан, яняняляриндян, дцнйаэюрцшляриндян, ешгляриндян, аьрыларындан, тойларындан вя с. бюлмяляр тягдим едир.

        Халг мусигисинин ян бюйцк тямсилчиляриндян бири олан ойун мусигиляри дя щямчинин бу вязиййяти якс етдирир. Ойун мусигиси даща чох яйлянжяйя истигамятли олмасы сябябиля, мусигинин диэяр нювляриндян даща сярфялидир. Кянд йерляриндя, ойнамаьын беля бир ядяби олмалыдыр. Бурада яйлянжя, бахымлы эцлмяли ойунлар вардыр. Сонда, дахилиндя эизли бир мярасимвардыр.Бу гядяр ящямиййятя сащиб олан халг ойунлары мусигиляринин дя буна йарашан шякилдя тягдим едилмяси, ишлянмяси вя щяссас давранылмасы лазымдыр. Эцнцмцзцн щяйат шяртляри иля,тяяссцф ки, йалныз щяссаслыг кифайят етмир. Мцасир дюврцмцзцн игтисадиййат цзяриндя гурулмуш бир чаь олдуьуну дцшцнсяк, мусигичилярин йаваш-йаваш азалдыьы бир вязиййятдя, щям мусигичиляри горумаг мянасында, щям дя йахшы бир иш эюрмяк мянасында, мядяниййятин бу истигамятдя дя давам етмяси лазымдыр.

        Йухарыда сайдыьымыз бир чох назирликлярин вя федерасийаларын тяшкил етдийи мцсабигяляр минлярля тяшкилат, гурум, мяктяб вя дярняклярин щям юзцнц исбат етмяк цчцн бюйцк бир фцрсят, щям дя мядяниййятин йашамасы цчцн бир зярурятдир.Бяс бу бахымдан, Тцрк халг ойунлары мусигиси нийя бу гядяр ящямиййятлидир?

        Мядяниййятин давамлылыьына, инкишафына, рягся хидмятиня, йайылмасына, мусигичилярин йашайа билмяси цчцн игтисади вязиййятиня, дцнйадакы лайиг олдуьу йеря чатмасына эюря, йяни щяр истигамятдян ящямиййятли бир тябягядир. Сон иллярдя йарышмаларын чятин бир шякилдя кечмяси, бир чох тялимчиляринкянд йерляриндян йени ойун вя мусигиляри топламасы вя йа топлайаншяхслярдян файдаланмасы, йарышларда цстцн вязиййятя кечяряк, имижини тягдим вя йа санылмагдадыр. Кянд йерляриндян алынан щяр мусигиси вя йа ойуну, шцурсузжа истифадя едян тялимчилярин олдуьу да бир эерчякдир. Нцмуня олараг, Измир бюлэясиня аид олан бир мусигинин, Маниса бюлэясинин мусигисикими истифадя едян йарышмачы групларын олдуьу бир чох дяфя тясбит едилмишдир. Йахшы, бу вязиййятдя ня едилмяси лазымдыр?

        Мцсабигя бирликляринин, бу ишля ялагядар олан Университетлярин Консерваторийа Тцрк Халг Ойунлары бюлцмляриня мцражият едяряк, йарышмайа жялб олунан мусигиляр вя ойунлар щаггында мялумат ялдя етмяси лазымдыр. Бу сайядя бюлэялярин бир-бириндян тябии олараг айрылдыьы эерчяйини эюрмяси бахымындан ящямиййятли олажаг вя фяргли мядяниййятлярин гарышыглыьынын вя мядяниййятинкорланмасынын гаршысыны алажаг. Чцнки университетляр щяр ойун вя щяр мусиги цчцн мцщцм ящямиййятли амиллярицзя чыхармагла, бу гарышыглыьын юнцня кечир. Щятта бу вязиййятин ящямиййятини йалныз йарышмачы бирликлярин дейил, йарышманы тяшкил едян бцтцн тяшкилатларын да нязяря алмасы лазымдыр. Беляликля, мядяниййятин щям йашамасы, щям дя корланмасынын габаьыныалмаг цчцн зярури ишляр щяйата кечирилмиш олажаг. Бу бахымдан университетлярин ролу чох бюйцкдцр.

        Бу дейилянляря ясасланараг, Зейбекнцмунясиндя, студийадан яввял университетинбир иши нежяэюрмяси вя няляря диггят етмясини ачыглайаг:

        1-Тяшкил олунажаг групун бюлэяси щаггында, етибарлы мялуматлар топланыр. Щансы ъанрда вя тярздя олдуьу тясбитедилир. Щялледижи амиллярцзя чыхарылыр.Варса, йерли шяхслярдян ялдя едилмиш магнитофон йазылары топланыр (орта щесабла 3-4 эцн).

        2. О бюлэядя истифадя едилян, ачыг вя гапалы мякан чальыларынын мцяййян олунмасы мягсядиля нцмуняляр динлянилир. (1 эцн)

        3-Мусиги нцмуняляри ян инжя деталларына диггят едилмяклянота алыныр. (2 эцн)

        4-Йерли сянятчи сечимляри дяйярляндирилир.

        5-Масабашы чалышмаапарылыр. Тцрк Халг Ойунлары йарышма групу мусигиси олдуьундан, мусигинин рягся эюря формалашдырылмасы тямин олунур. Ритмлярин, партийаларын вя симли групунун партийалары рягся уйьун йазылыр. (2 эцн)

        Йени бир мусиги ишинин башланьыжы 7-10 эцн арасында дяйишян бир тяйинат нятижясиндя ортайа чыхыр. Бу, йалныз 10 дягигялик бир йарышма бирлийи цчцн етибарлы бир мцддятдир. Ишляниляжяк мусигинин мцддяти аранъиманчынын ихтисас сащясидирся, 3-4 эцня гядяр азалабиляр.

        Студийа ишинин башланмасы ашаьыдакы ардыжыллыгла характеризя едиля биляр.

        -Групун ойнадыьы ойунлар сыралы сурятдя тясбит едиляряк, темп тражк йарадылыр. (2 саатлыг вахта ещтийаж дуйулур).

        -Ритмлярин ойунчунун айаьына эюря чалмасы тямин едилир. Бендир, Бас бендир, зил дарбука, бас дарбука, дяф, зилли маша, бармаг зили, асма барабан кими чальы алятляринин жцт гейдляри иля бирликдя 16 канал йазысы -5 саатлыг мцддятя ещтийаж вардыр.

        -Ойнанан ойунлара эюря сечиляжяк чальы алятляринин чалдырылмасы, сящня низамларынын дяйишмяляриндя, мусиги партийаларынын дяйишмясиндя провайдер иши апарылыр. Груп баьлама, жура, диван, эуруп гыса сап, гопуз, зурна, кларнет, ганун, каваккемане, гавал кими чальыларын жцт канал гейдляри иля бирликдя 60 канал йазысына - 30 саатлыг мцддятя ещтийаж дуйулур.

        -Йайлы групларынын яняняви мусигини истифадя етмяси цчцн провайдер иши апарылыр. Ойунчуйа (вя йа контршаниле) дястяк етмясиндя провайдер иши апарылыр. 20 канал кайдына- 4 саатлыг вахта ещтийаж дуйулур.

        -Мцшайият едян алятляр чалдырылыр. Клавйе, бас эитара, эитара кими чальыларын йазылмасы иля бирликдя 6 канал кайдына- 4 саатлыг вахта ещтийаж дуйулур.

        -Солистлярясюйлядилир. 2 канал гейдиня-2 саатлыг вахта ещтийаж вардыр.

        -Алятляшдирмя ишинин сона чатмасы иля, чальылары тонлайабилмек цчцн, микс мярщялясини етмяк цчцн 8 саатлыг вахта ещтийаж дуйулур.

        -Динляня биляжякщала эялмяси цчцн ишя бяляд шяхсляря мянимсядилир - 4 саатлыг вахта ещтийаж дуйулур.

        Нятижядя, жямдя 90-110 каналдасяс йазысы вя 55-60 саатлыг бир иш иля групун 10 дягигялик мусигиси ялдя едилир. Бир мусигичинин эцндя 8-10 саат чалышабилдийини дцшцнсяк, садя кими эюрцнян 10 дягигялик бир груп мусигисинин, 1 щяфтядя битдийини анлайа билмямиз цчцн бу тяйинетмя ящямиййятлидир. Жямдя 10 дягигяликйарышма бирлийинин студийа чалышмасы, ихтисас олмасы щалында 1 щяфтя, олмамасы щалында 2 щяфтяни ящатя едир.

        Йухарыда изащ етдикляримиз, 10 дягигя кими эюрцнян бир йарышма бирлийинин ишинин яслиндя ня гядяр доьру бир мцддятдян кечдийини эюстярян бир мянзярядир. Эюрцлян бу иши садя щесаб етмяк олмаз. Мядяниййятлярин бир-бириня говушмасы вя мядяниййятинкорланмасынын гаршысынын алынмасы бахымындан бу жцр ишляр ящямиййятлидир. Университетлярин бу мянада ролу бюйцкдцр.

        Тябии ки, ифа едилян эюзял мусиги, мягсядиня чатмагда, мцвяффягиййяти ялдя етмякдя ящямиййятли бир рол ойнайыр. Диэяр йарышмачы груплара нцмуня олмасы вя сянайенин йайылмасы бахымындан да мцщцм ящямиййятя маликдир.Ейни заманда:

        1-мядяниййятин горунмасына йардым едир;

        2-мусигичинин вязифя алмасына вя мадди дястяйин тямин едилмясиня файда эятирир. Бунун сайясиндя мусигичинин бу сащядя галмасы тямин едилир. Давамлы сурятдя, мядяниййятин горунмасыны вя галыжы олмасыны тямин едир;

        3-эюрцлян ишин кейфиййяти вя дягиглийи, етибарлылыьы диэяр йарышмачы йа нцмайишчи груплара нцмуня олур.

        4-доьру вя йарадыжы бир шякилдя ифа едилян мусигиляр сайясиндя щям мядяниййятин горунмасы, щям дя мусигичиляр, аранъиманчы, студийа, сяс реъиссору, микс вя мянимсянилмяси ишлярини ижра едянляр бу ишдян мадди эялир ялдя едир.

        Доьру вя эюзял ижра едилян щяр иш, яввялжя юз бюлэя мядяниййятиня, сонра да юлкясиня вя дцнйайа нцмуня олур.Фолклорун мягсядляриндян вя ян ящямиййятли гайдаларындан олан бяшяриляшмяк адына мядяниййят анжаг йухарыдакы мювзуларын тятбиги иля дцнйадакы йерини ала биляр.

        Ядябиййат

1-ЧЕТИН Нежат, Торбалы Тарищи Араштырмажысы ве Йазары, юзел нотлары.

2-ЕРКАН Таркан, Тцрк Щалк Ойунлары Мцзиклеринден Юрнеклер, Саде Матбаажылык, Измир, Еким-2008, с:57-77, 249-287

3-ЩАЛАЧОЬЛУ Йусуф, Анадолу’да Аширетлер, Жемаатлер, Оймаклар [1453-1650], Анкара, ТТК, Ж.2,с.526.

4-ТЦРКАЙ Жевдет Тцркай, Башбаканлык Аршиви Белэелерине Эюре Османлы Импараторлуьунда Оймак Аширет ве Жемаатлер, Ишарет Йайынлары, Истанбул, 2005, с.659.


Страницы : 1

     ©Copyright by MusigiDunyasi
 

 

English Начало Написать письмо Начальная страница журнала Начало страницы