Начальная страница журнала
 
Архив

 

Конференции


ЦЗЕЙИР ЩАЖЫБЯЙЛИ – 130. “ЦЗЕЙИР ЩАЖЫБЯЙЛИ ЩАГГЫНДА ЙЕНИ КИТАБЛАР” (Земфира Сяфярованын Бястякарлар Иттифагында чыхышы -22 сентйабр 2015-жи ил)

Автор: Земфира СЯФЯРОВА                  Город : Baku  Страна : Azerbaijan
Страницы : 1

        Бир ясрдян чохдур ки, даща дягиг десяк 108 илдир ки, дащи бястякар Цзейир Щажыбяйлинин юлмяз мусигиси сяслянир, севилир, ясярляри сящнядян дцшмцр, диэяр дилляря тяржцмя едилиб хариждя гойулур, ойнанылыр, екранлашдырылыр, китаблар йазылыр, бир сюзля Цзейир бяй сяняти сярщядляримизи шохдан ашараг цмумбяшяр сянятинин, мусигисинин айрылмаз щиссясини тяшкил едир.

        18 сентйабр Цзейир Щажыбяйлинин доьум эцнц умуммилли лидер Щейдяр Ялийевин фярманы иля мусиги эуну елан едилмишдир. 2015-жи ил ися щям дя йуварлаг тарихдир, Цзейир бяйин 130 йашы тамам олур. Халгымызын мусиги байрамы мцбаряк олсун!

        Чох вахт дейирляр ки, муьам Азярбайжан халгына танры тяряфиндян бир бяхшишдир. Мян дейярдим ки, еля Цзейир бяй мусигиси дя халгымыза бир тющфядир. Цзейир Щажыбяйлинин йарадыжылыьынын мусиги сянятимизин, тарихимизин инкишафында йери вя ролу хцсусидир, мцстяснадыр.

        Цзейир Щажыбяйли еля бир дюврдя йашайыб йаратмышдыр ки, о мусиги сащясинин щансы ъанрына, сащясиня мцражият етмишдирся, ону илк дяфя йаратмалы олмушдур, Г. Гарайевин тябиринжя десяк онун илк йолэюстярижиси олмушдур. О, 1938-жи илдяки “Лейли вя Мяжнун” дан “Короьлу” йа гядяр” мягалясиндя йазырды ки, “мяня илк вя щялялик сон операмызы йаратмаг нясиб олмушдур”.

        Цзейир Щажыбяйли Шяргдя илк операнын банысы, муьам операсынын йарадыжысы, щям дя опереттанын банысы, бюйцк мусигишцнас -алим, драматург, ижтимаи хадим, педагог олмушдур. О, мусигимизин класссики, Азярбайжан бястякарлыг мяктябинин баниси иди. Цзейир бяй щямчинин мусигили гязял, кантата, фантазийа, трио вя с. ъанрлары йаратмыш, мцхтялиф коллективлярин-симфоник оркестр, халг чальы алятляри оркестри, хор коллективи, мусиги техникуму, хцсуси мусиги мяктяби вя с. ясасыны гоймушдур. Цмумиййятля, 20-30 -жу илляр мусигимиздя гуружулуг, тяшкилатчылыг илляри иди вя бу ишлярин башында Цзейир Щажыбяйли юзц дайанмышдыр.

        Ону да, гейд едяк ки, Цзейир бяй чох тявазюкар инсан иди. Саьлыьында онун ясярляринин чоху няшр едилмямишди. Бястякарын шащ ясяри олан “Короьлу” операсынын партитурасы ялйазма шяклиндя иди. “Болшой театрда” онун тамашасыны ялйазма ясасында щазырламаьа башламышдылар.Лакин, тяясцф ки, бу тамаша щяйата кечмяди , она манечилик тюрятдиляр. Бястякарын диэяр уьурлу ясяри “Аршын мал алан” опереттасы бюйцк популйарлыг газанараг дцнйанын чох сящняляриндя гойулмуш, Азярбайжан мусигисинин илк дцнйа шющрятли ясяри олмушду. Ермяниляр бу ишдя дя габаьа дцшяряк “Аршын мал алан”ын партитурасыны ялдя едяряк харижя апармыш, Американын бир сыра шящярляриндя сящняйя гоймуш , бюйцк газанж ялдя етмиш, ону “ермяни опереттасынын краличасы” адландырмышлар. Бу адла да афишалар бурахмышлар, яввялкилярдя Цзейир бяйин ады верилмишдирся, сонракыларда артыг мцяллиф намялум ермяни бястякары эюстярилмишдир. Йалныз 1945-жи илдя “Азярбайжанфилм”дя чякилмиш мяшщур “Аршын мал алан” филминдян сонра бу мянимсямяйя, оьурлуьа сон гойулмушду.

        “Аршын мал алан”ын бу эцн дя уьурлу йцрцшц давам едир. Онун Вйанада вя диэяр шящярлярдя харижи артистлярин ифасында йени гурулушлары верилмишдир.

        Цзейир бяй щямишя халгынын варлыьына гящряманлыг рущу ашылайан бир ясяр йазмаг арзусумда иди вя бу “Короьлу” операсы олду. Цзейир Щажыбяйлинин шащ ясяри “Короьлу” операсы рус классикляри М. И. Глинка , М. П. Мусоргски, А.П, Бородинин гящряманы епик опералары иля бир сырада дайаныр. “Короьлу” бирсыра дилляря тяржцмя олунду. Вя мцхтялиф сящнялярдя ойнанылды. 1938-жи илдя Москвада Азярбайжан Инжясянят декадасында бюйцк уьур газанды. Бу йахынларда да Тцрсойун лайищяси цзря тцрк халгларынын артистляринин бирэя ифасында йени тамаша гойулду.

        Цзейир Щажыбяйлинин “Лейли вя Мяжнун”, “Короьлу” операларынын клавир вя партитураларынын академик няшрини илк дяфя рящбяр олдуьум АМЕА -ын “Мусиги тарихи вя нязяриййяси” шюбяси тяряфиндян щазырланмышдыр. Мусиги редактору Назим Яливердибяйов вя дириъор Р, Абдуллайев иди. Юн сюз вя елми шярщляр бу сятирлярин мцяллифиня мяхсус иди. Ялбяття ки, Цзейир Щажыбяйлинин йарадыжылыьыны системли шякилдя тядгиг вя тяблиь етмяк юнямли вя тяхиря салынмаз вязифяляримиздяндир.

        Мяним няшр етдийим 40 китабдан 16-сы Цзейир Щажыбяйли щаггындадыр. Азярбайжан дилиндян башга, онлардан бир гисми харижи диллярдя Бакыда вя диэярляри харижи юлкялярдя щямин юлкялярин дилляриня тяржцмя едилиб няшр олунмушдур.Мясялян, серб дилиндя Белградда (2010), яряб дилиндя Ял-Кцвейтдя (2010), мажар дилиндя Будапештдя (2015), рус дилиндя Москвада (1973) вя с. Бакыда ися инэилис, франсыз, тцрк, фарс, яряб вя азярбайжан дилляриндя чап едилмишдир. 2010-жу илдя “Юлмязлик” мягаляляр топлусу цч дилдя - инэилис, рус, азярбайжан дилляриндя чыхмышдыр. Бюйцк мусиги яняняляри олан Мажарыстанда Цзейир Щажыбяйлинин анадан олмасынын 130 иллийиня щяср едилмиш “Цзейир Щажыбяйли вя онун эюркямли сяляфляри” адлы китабымын мажар дилиндя чыхмасы ялбяття юнямли вя севиндирижи щадисядир. Китаб мяним сечилмиш мягаляляримдян ибарятдир: Китабда “Шуша мусигимизин мябядидир”, ”Гядим мусиги алимляримизин мцлащизяляри”- С. Урмяви, Я. Мараьаи, М. М. Нявваб вя б, “ХХ ясрин бюйцк бястякары вя шяхсиййяти Цзейир Щажыбяйли”. Шяргдя илк опера “Лейли вя Мяжнун”, епик гящрямани опера “Короьлу”, “С. Урмявинин “Китабцл-Ядвар” вя Цзейир Щажыбяйлинин “Азярбайжан халг мусигисинин ясаслары” нын мцгайисяли тящлили вя с. мягаляляр дахил едилмишдир.

        Мяним икинжи йени ктабым АМЕА ясас тясисчиляриндян олан, мусиги сащясиндя илк академик Цзейир Щажыбяйли щаггында монографийамдыр. “Академик Цзейир Щажыбяйли... Йанан цряйин айдынлыьа чыхаран сяняти” адланыр вя АМЕА йаранмасынын 70 иллийиня щяср едилмишдир. Монографийа тцрк дцнйасынын бюйцк шаири Назим Щикмятин -

        Мян йанмасам,
        Сян йанмасан,
        Биз йанмасаг,
        Нежя жихар
        Гаранлыглар айдынлыьа?

        мяшщур мисралары иля башланыр, даща доьрусу бу мисралар монографийайа епиграф верилмишдир. Еля монографийанын ады да бу мисраларла баьлыдыр. Монографийа 8 фясилдян, юн вя сон сюздян, ялавялярдян, бура онун мусиги ясярляринин сийащысы вя щяйатынын салнамяси дахилдир. Монографийада ХХ ясрдя Азярбайжанын мусигиси, бястякарын щяйат вя йарадыжылыьы, “Лейли вя Мяжнун”, “Аршын мал алан”, “Короьлу” , “Сянсиз” вя “Севэили жанан”, “Азярбайжан мусигисинин нязяри проблемляри” вя диэяр проблемляр арашдырылмышдыр. (Бу йахынларда охужуларын ихтийарына вериляжякдир)

        Цзейир бяйин фундаментал ясяри “Азярбайжан халг мусигисинин ясаслары” ясярини мян ХЫЫЫ ясрин бюйцк алими Сяфийяддин Урмявинин “Китабцл-Ядвар” ясяри иля тутушдурараг цмумиликляри вя фяргляри арашдырыб онун бу елми ясярини йени дюврцн рисаляси кими мцхтялиф няшрлярдя вермишям. Цзейир бяйин “Азярбайжан халг мусигисинин ясаслары” ясярини йазмаг цчцн алим илляр бойу халг мусигисини юйрянмишдир. О. дейирди ки, халг мусигимиз “Юлц капитал дейил, жанлы мусиги системдир”, мящз онун юйрянилмяси нятижясиндя бястякар щям елми ясярини, щям дя “Короьлу” операсыны йаздьыны вурьуламышды.

        Цзейир Щажыбяйлинин елми ирси, юлмяз сяняти вя мусигиси щяля йцз илляр йашайажаг, сясляняжяк вя йени ясрляря вя нясилляря ютцрцляжяк!


Страницы : 1

     ©Copyright by MusigiDunyasi
 

 

English Начало Написать письмо Начальная страница журнала Начало страницы