Начальная страница журнала
 
Архив

 

Музыкальное образование


АЗЯРБАЙЖАН ЕСТРАДА ВОКАЛ МУСИГИСИНИН ИНКИШАФЫНДА МЦЬЯННИЛЯРИН РОЛУ

Автор: Лейла ИДРИСОВА                   Город : Baku  Страна : Azerbaijan
Страницы : 1

      Естрада ифачысына щиссляринин тамамиля олдуьундан да чох усталыьынын тягдими хасдыр. Билдийимиз кими, вокал юйрянмяк цсуллары гядим заманлардан Гярбдя эизлин сахланылырды. Италийанын гожаман маестролары вокал усталыьынын юйрянилмяси цсулларыны жидди эизлядирдиляр. Вокал методик цсулларын эизли сахланылмасы вокал цзря мцяллимлийин бир елм кими лазымы гядяр инкишаф етмямяси сябябляриндян бири олмушдур. Елмин юзц инсанын сяс апараты механизми щаггында вокал педагоэикасына лазыми гядяр мялумат веря билмямишди. Бу мцмкцн олса иди, сясин инкишафы цчцн елми жящятдян ясасландырылмыш методун бцнюврясинин ясасы гойуларды. Бу бахымдан вокал педагоэиканын ясас методу щямишя олдуьу кими, инди дя мцяллимин дахили мцшащидя дуйумуну тялябяйя ашыламагдан ибарятдир. Сясин тякмилляшдирилмяси цчцн тятбиг олунан метод вя цсулларын ардыжыл олараг ахтарылыб тапылмасына жящд эюстяряряк, щямин цсулларын кюмяйи иля щазыркы щям Авропа щям дя Азярбайжан мцьянниляри йцксяк усталыг зирвясиня чатмышлар.

        Шювкят Мяммядова 1897-1981-жи иллярдя йашамыш Азярбайжанын гадын мцьянниси - лирик колоратур сопрано сясли, ССРИ Халг артисти, профессордур. Профессионал вокал сянятинин ифтихары, мцяллим кими сянятя дярин мящяббяти юзцня гаршы тялябкарлыьы иля фярглянир. Азярбайжанлы гадынын профессионал вокал сяняти иля мяшьул олмасы, тякжя Азярбайжан сящнясиндя дейил, Авропа сящнясиндя дя чыхыш етмяси, Италийада, Франсада тящсил алмасы тарихимиздя надир щадися иди. Тифлис шящяриндя дцнйайа эюз ачмыш Шювкят Мяммядова ушаглыгдан мусиги вя театра мараг эюстярмиш, сонра тящсилини давам етдирмяк цчцн Щажы Зейналабдин Таьыйевин кюмяклийи иля Италийайа (1911) эетмиш, Миланда мяшщур мцяллим Емма Дотти Д.Амброзионун синфиндя охумушду. Шювкят Мяммядова щяйатыны тящлцкя гаршысында гойараг Азярбайжан сящнясиндя эениш тамашачы гаршысында чыхыш едян (1912) илк мцсялман гадыны олуб. 1915-жи илдя Ш.Мяммядова Кийев консерваторийасына гябул олмуш, 1918-жи илдя Кийевдя Сумбатов-Йупсинин “Хяйанят” операсында Зибейдя ролуну ифа едиб. 1922-жи илин яввялляриндя Шювкят Мяммядов Бакыда Ц.Щажыбяйлинин “Аршын малалан” опереттасында Эцлчющря ролунда, М.Магомайевин “Шащ Исмайыл” операсында Нярэиз, “Травиатта”да Виолеттанын (Ж.Верди), П.И.Чайковскинин “Гар гыз”ындакы арийаларыны уьурла ифа етмишди. 1923-жц илдя Бакы театр техникумуна директор тяйин едилир. Бу мяктябдя Актриса Иппопитов-Иванов кими, Глийер, Спендийаров кими, Неъданова, Головинов кими инжясянят хадимляри иля ишляйир. Шювкят Мяммядовун Милли театрда Рза Яфганлы, И.Османлы, Фатма Гядри кими истедадларын парламасында бюйцк хидмяти олмушдур. Онун рянэарянэ репертуарына Милли халг мащнылары, рус вя харижи опералар дахил иди. Шювкят Мяммядов Собинов, Пигаров, Малышев, Бцлбцл кими истедадларла бирликдя юлкямиздя вя хариждя чыхыш едир. 1923-1925-жи илляр Бакы Театр Техникумунун директору, щямдя нот няшриййатынын мцдири вязифясиндя чалышмыш, няшриййатда илк дяфя 8 Азярбайжан халг мащнысындан ибарят топлу няшр олунмушдур. 1927-жи илдя Совет Щакимиййятинин кюмяйи иля Шювкят Мяммядова йенидян Милан консерваторийасына эедир. Тящсилини 1929-жу илдя тамамламыш Шювкят Мяммядова мядяни сявиййяли, савадлы бир сящня устасы кими йетишяряк, йарадыжылыьында Авропа вя рус опера ифачыларынын ян йахын хцсусиййятлярини , мцьянни габилиййятини юзцндя якс етдирир. О, охудуьу партийалары щям психолоъи жящятдян, щям дя ифачылыг етибары иля ясасландырмаьы бажаран сяняткардыр. 1938-жи илдя кечирилян декадада “Короьлу”, “Нярэиз”, “Шащсяням” операларында чыхыш етмишдир. Эежяни тяшкил едянляр Ц.Щажыбяйли, Щ.Яряблински, Щ.Сарабски олмушлар. О, Азярбайжанын опера сящнясиндя дцнйа вокал сянятинин ян йахшы янянялярини милли мусигимизин хцсусиййятляри иля ялагяляндирмишдир. Ындики Бакы Мусиги Академийасы няздиндяки опера студийа Шювкят Мяммядованын адыны дашыйыр. О, Азярбайжан Дювлят Консерваторийасында педагоъи фяалиййят эюстяряряк истедадлы эянж вокалчылар йетишдирмишдир. Беляликля Шювкят Мяммядова лирик колоратур сопрано сясли, педагог, мусиги хадими, ССРИ халг артисти (1938) Миланда вя Кийевдя мусиги тящсили алмыш мцьяннидир. Онун репертуарында Розина (“Севилийа бярбяри”-Ж.Россини); Лакме (“Лакме”Л.Делиб); Жилда -(“Риголетта”-Ж.Верди); Шащсяням-(“Шащсяням”операсы-Р.Глийер); Нярэиз, Эцлзар -(“Нярэиз”, “Шащ Исмайыл”операсы-М.Магомайев) Эцлчющря (Аршын мал алан опереттасы-Ц.Щажыбяйли) партийалары Азярбайжан опера сяняти тарихиндя йени сящифяляр ачмышдыр. Шювкят Мяммядова Азярбайжан Театр Жямиййятинин илк сядри (1945-1952), Азярбайжанын мусигили театрынын инкишафы йоллары адлы китабын мцяллифидир. Щяйатынын сонуна гядяр О, Азярбайжан Дювлят Консерваторийасында вокал цзря кафедра мцдири олмуш профессор вязифясиндя чалышмышдыр. Азярбайжанда истедадлы мцьяннилярин йетишмясиндя Шювкят Мяммядованын бюйцк ролу олмушдур. Онлардан ССРИ халг артистляри Мцслцм Магомайев, Фирянэиз Ящмядованын адларыны чякя билярик. Онун ады мусиги сянятимизин фяхридир.

        Щягигят Рзайева 1907-1969-жу иллярдя йашамыш сопрано сясли мцьяннидир. Азярбайжанын мянзяряли эушяляриндян олан Лянкяранда анадан олмушдур. Эянжлик илляриндя О, бюйцк ролларда Щагвердийевин “Пяри жаду” фажиясиндя Сялимя ролунда чыхыш едир, 1927-жи илдя Опера театрына ишя гябул едилир. Театра гябул едилдикдян бир ил сонра Щягигят Рзайева консерваторийанын муьам шюбясиня дахил олур. Ц.Щажыбяйовун нязаряти алтында Жаббар Гарйаьды, Сейид Шушински вя Гурбан Примов кими муьамат усталарындан дюрд ил мцддятиндя дярс алыр. Илк заманлар ися О, Лейлинин анасы, Мяжнунун анасы вя бир сыра башга хырда роллар ойнайыр. 1927-жи илдя йаратдыьы Яряб Зянэи образы онун щяйатында мцщцм йер тутур. Щягигят Рзайеванын сяси зил, бям, бир сюзля тарын бцтцн пярдялярини эязишир. Сарабскини Мяжнунсуз тясяввцр етмяк мцмкцн олмадыьы кими, Щягигят Рзайеваны да Лейлисиз дцшцнмяк олмур. Щягигят Рзайева Лейлиси юз ориъиналлыьы иля Лейлиляр жярэясиндя хцсуси йер тутур[1;76]. 1927-1952-жи иллярдя Опера вя Балет Театрынын солисти олмуш, муьам вя халг мащныларынын мащир ифачысы кими шющрят газанмышдыр. 30 иллик сящня фяалиййяти мцддятиндя Щягигят Рзайева сайсыз-щесабсыз консертлярдя иштирак едяряк халг няьмя вя муьамларыны, ашыг мащныларыны, Азярбайжан бястякарларынын ясярлярини, опералардан мцхтялиф парчалары тяблиь едяряк тамашачы вя динляйижиляримизин бядии зювгцнц тярбийя етмяйя кюмяк етмишдир. Ясас сящня образлары Лейли-“Лейли вя Мяжнун”, Ясли-“Ясли вя Кярям” (Ц.Щажыбяйли); Ярябзянэи “Шащ исмайыл”(М.Магомайев); Шащсяням “Ашыг Гяриб”(З.Щажыбяйов); Телли “Аршын мал алан”(Ц.Щажыбяйли) олмушдур. О, А.Зейналлы адына Бакы Мусиги Мяктябиндя дярс демиш, Опера вя Балет Театрында мяшгчи-педагог ишлямиш, филмлярдя чякилмишдир. Щягигят Рзайеванын истедады, мусигийя севэиси ювладларына-бястякар Азяр Рзайев вя Щясян Рзайевя ирсян кечмишдир.1931-жи илдя Юзбякистанда, 1936-жы ил Тцркмянистанда кечирилян гостолларда , 1938-жи илдя Москвада Азярбайжан инжясяняти декадасында мцвяффягиййят газанмышды. 1940-жы илдя ямякдар артист, 1943-жц илдя Халг артисти ады алмышдыр. О, “Шяряф нишаны” ордени, бир сыра медалларла тялтиф едилмишдир.

        Хан Шушински (Исфяндийар Жаваншир) 20.08.1901-18.03.1979иллярдя йашайыб йаратмыш, мцстясна истедады, эениш диапазону, эур мялащярли сяси, йцксяк ифачылыг мядяниййяти сайясиндя эянжлик илляриндян шющрят газанмышдыр. Йарадыжылыьында “Мирзя Щцсейн сеэащы”, “Шащназ”, “Гарабаь шикястяси”, “Кцрд шащназ”, “Гатар”, “Чащарэащ”, “Мащур”, “Щейраты”, “Шур” муьамларын, “Шушанын даьлары”, “Мяндян эен эязмя”,”Ай эюзял” кими мащныларын ифачысы олмушдур.

        Сцряййа Гажар 01.05.1910-27.07.2001-жи иллярдя йашайыб йаратмыш Азярбайжан Республикасынын халг артисти (1954), мессо-сопрано сясли мцьяннидир. 1927-жи илдя Бакы Педагоъи Техникумуну битирмиш, 1927-жи илдян 1939-жу иля гядяр Азярбайжан Дювлят Опера вя Балет театрынын солисти олмуш (1927-1939), Ц.Щажыбяйлинин ясярляриндя “Лейли вя Мяжнун”да Лейли, “Ясли вя Кярям”дя Ясли, “О олмасын бу олсун”да Эцлназ, “Аршын мал алан”да Асйа образларыны, З.Щажыбяйовун “Ашыг Гяриб” операсында Шащсяням партийасыны ифа етмишди. 1940-жы илдян Азярбайжан Дювлят Филармонийасынын солисти олмуш, 1941-1945-жи иллярдя Иранда ишлямиш, Вятяня гайыдандан сонра филармонийада фяалиййятини давам етдирян мцьянни, 1968-1984-жц илляр вокал цзря мяслящятчи-мцяллим ишляйиб. Сцряййа Гажар репертуарына дахил етдийи Азярбайжан халг мащныларыны, муьамлары, бястякар мащныларыны мящарятля, инжя зювгля ифа едиб. Онун бажысы Сялтянят Гажар “Аршын мал алан” опереттасында Эцлчющря ролуну ойнамышдыр[7;56].

        Елмира Ахундова 25.04.1911-26.11.1998-жи иллярин мцьянниси, лирик колотур - сопрано сясли Азярбайжан Республикасынын ямякдар артисти (1958) олуб, Азярбайжан Дювлят Консерваторийасында Азярбайжанда профессионал вокал сянятинин баниси Бцлбцлцн синфини битирмиш, Азярбайжан Дювлят Академик Опера вя Балет Театрынын солисти 1939-1963-жц иллярдя олмушдур. О, Азярбайжан бястякарларынын опера вя мусигили комедийаларында Асйа -“Аршын мал алан”, Эцлназ - “О олмасын бу олсун” оперетталарында (Ц.Щажыбяйли); Дилбяр “Севил” операсында (Ф.Ямиров); классик Авропа операларында-Жилда -“Риголетта”(Ж.Верди), Розина-“Севилйа бярбяри”(Ж.Россини) партийаларыны хцсуси усталыгла ифа етмишди. 1963-1982-жи илляр О, А.Зейналлы адына Бакы Мусиги Мяктябиндя дярс демишдир.

        Эцлхар Щясянова 10.12.1918 жи илдя Нахчыванда анадан олан опера мцьянниси, сопрано сясли, сящня фяалиййятини Азярбайжан Эянж Тамашачылар Театрында 1936-1942-жи иллярдя башламыш,мелодик сяся малик Азярбайжан Республикасынын (1982), халг артистидир.Онун сонракы талейи Азярбайжан Дювлят Опера вя Балет Театрынын сящняси иля баьлы олур. Онун ифасында Ясли, Ханяндя гыз (“Ясли вя Кярям” “Короьлу” (Ц.Щажыбяйли), Шащсяням (“Ашыг Гяриб” З.Щажыбяйов), Тяравят ханым (“Бащадыр вя Сона”, С.Ялясэяров), Ана (“Эялин гайасы”Ш.Ахундова) вя диэяр партийалар бюйцк профессионаллыьы, юзцнямяхсуслуьу иля сечилир. Йарадыжылыьынын зирвяси, М.Магомайевин “Шащ Исмайыл” операсында Ярябзянэи вя Ц.Щажыбяйлинин “Лейли вя Мяжнун” операсында Лейли, Лейлинин анасы партийаларыдыр. Сящня фяалиййятини битиряндян сонра О, милли муьам операсында эянж ханяндяляря ифачылыг сянятинин сирлярини юйрядир[7;34]. Эцлхар Щясянова Азярбайжан Республикасынын “Шющрят ордени” иля тялтиф олунмушдур.

        Мцьянни Азярбайжанын халг артисти Шювкят Ялякбярова 20.10.1922-07.02.1993-жц ил тявяллцдлцдц. Мцьянни мессо-сопрано сясли олуб, 1959-жу илдя Азярбайжанын Халг артисти адына лайиг эюрцлмцшдцр. О, А.Зейналлы адына Бакы Мусиги Мяктябиндя Щ.Сарабскинин синфини битирмиш, 1945-жи илдя Азярбайжан Дювлят Мащны вя Рягс Ансамблында 1938-1945-жи илляр ишлямиш, 1945-жи илдян М.Магомайев адына Азярбайжан Дювлят Филармонийасынын солисти олмушдур. Юмрцнцн сонуна гядяр сящнядя чыхыш етмишдир. Онун йцксяк ифачылыг мядяниййяти, истедады, сясинин мялащяти гейри-ади тембри милйонларла щямвятянлиляринин гялбини фятщ етмишди. Шювкят Мяммядова Азярбайжан халг мащныларынын, муьам вя тяснифлярин мисилсиз ифачысы иди. Онун ифасында сяслянян муьамлар импровизя усталыьы иля сечилир. Азярбайжан бястякарларынын мащнылары мящз онун ифасында илк дяфя сяслянмишди. Репертуарында “Сеэащ”, “Гатар, “Шащназ” вя диэяр халг мащныларына цстцнлцк вермишдир. Йарадыжылыьы мащны ъанрынын инкишафына тякан вермишди. Йени мцьянниляр няслинин йетишмясиндя щялледижи рол ойнамышды. “Бцлбцлляр” групунун рящбяри Айбяниз Щашымова, Азярбайжанын халг артисти Айэцн Байрамова, Кюнцл Хасыйева, диэяр тялябяляр онун йетирмяляридир. Шювкят Ялякбярова Азярбайжан сящнясиндя йарым ясрдян чох шюля сачмыш, бу эцн дя халгымызын хатириндядир.

        Сара Гядимова 31.05.1922-жи ил тявяллцдлц олуб Бакыда анадан олан, мцьянни, сопрано сясли(1963), Азярбайжан Республикасынын Халг артистидир. 1941-жи илдян М.Магомайев адына Азярбайжан Дювлят Филармонийасынын, 1957-1962-жи иллярдя М.Ф.Ахундов адына Азярбайжан Дювлят Опера вя Балет театрынын солисти олмуш, Лейли вя Ясли (“Лейли вя Мяжнун”,”Ясли вя Кярям” Ц.Щажыбяйли) партийаларыны ифа едиб. Онун репертуарына муьамлар-Шур, Байаты-Шираз, Шащназ, Гатар; Азярбайжан бястякарларынын ясярляри, Азярбайжан халг мащнылары, Шярг халгларынын мащнылары дахил иди. Сара Гядимованын мцьянни кими йетишмясиндя Щ.Сарабски, С.Шушински, Х.Шушинскинин тясири олуб. Сара Гядимова Азярбайжан Республикасынын “Шющрят ордени” иля тялтиф едилмишдир[7;23].

        Опера ифачысы олмаг чятин ишдир. Опера партийасынын ифачысы илк юнжя вокал сясини дцзэцн идаря етмяйи асанлыгла бажармалы, боьазына эцж вермядян охумалыдыр. Бунун цчцн дцзэцн охумаг техникасына мцкяммял йийялянмяк тяляб олунур. Вокал техника мцьяннинин сяс ямяляэятирижи апаратынын бцтцн щиссяляринин ишлянмяси вя охуйан заман онларын гаршылыглы ялагяйя эиря билмясидир. Охумаг цчцн сясин натурал гойулмасына наил олмаг лазымдыр. Бу, охумаг техникасынын инкишаф сявиййясиндян асылыдыр. Онун сяси яввялдян дцзэцн олуб, бцтцн ифа тялябляриня жаваб верирди. Вокалчынын сясиндяки мюжцзяли боьаз хырдалыглары юлкямиздяки вокал сопрано сяслилярин щеч бириндя йохдур. Нювбяти олараг Фирянэиз Ящмядова Цзейир бяй йарадыжылыьынын ялчатмаз зирвяси олан”Короьлу” операсында Ниэар партийасыны ифа едир. Тяряф мцгабили Короьлу ролунда Бцлбцл олмушдур. Ейни заманда Фирянэиз Ящмядова, классик Авропа операларында мцхтялиф партийалары-Жцзеппе Вердинин “Аида” операсыннда Аида, “Отелло” операсында Дездемона, Мцслцм Магомайевин “Нярэиз”операсында Нярэиз , “Шащ Исмайыл” операсында Эцлзар, “Аршын мал алан” опереттасында Эцлчющря, Фикрят Ямировун “Севил” операсында Севил, Жорж Бизенин “Кармен” операсында Микаела, Сцлейман Ялясэяровун “Бащадур вя Сона” операсында Сона образларыны йаратмышды. Онун Жаокомо Пуччининин “Жио-Жио-сан” операсында мадам Батерфлайн уьурла йаратдыьы партийасыны Авропанын бир сыра опера севянляри бюйцк разылыг вя мяфтунлугла гаршыламышлар. О, щямдя камера-вокал ясярлярин ифачысы кими мяшщурдур. “Сянсиз” (Ц.Щажыбяйли), ”Юлкям”, “Суал” (А.Зейналлы), “Арзу”(Нийази), “Щейран олмушам” (Я.Аббасов), “Оху эюзял” (А.Рзайева) вя башга романслары хцсуси усталыгла ифа едиб. ССРИ Халг артисти, бир сыра фяхри мцкафатлар лауреаты Фирянэиз Ящмядова Азярбайжанын зянэин мусиги тарихиндя юзцня лайиг йер тутмушдур. Онун охудуьу романслар, бястякар вя халг мащнылары халгын мусиги йаддашында даим йашамаг гцввясиндядир.

        Азярбайжан драматурэийасынын баниси М.Ф.Ахундовун “Щажы Гара” комедийасынын гящряманлары узун мцддят сящня юмрц сцрдцкдян сонра мусигили театрда йени тярздя жанландырылдылар. Бястякарлар Р.Мустафайев вя В.Адыэюзялов щямин комедийанын мотивляри ясасында йазылмыш ейни адлы либретто цзря оперетта йаратдылар. Опереттанын илк тамашасы 1958-жи илин ийулунда олду. Ясярдя Л.иманов Щейдяр бяй ролуну ифа едирди. Бястякарлар ясярин мусиги материалыны йазаркян Л.Имановун эюзял вокал имканларыны нязяря алмыш, мцьяннинин сясиня уйьун дуетляр, арийалар, мащнылар йаратмышлар. Москвада Азярбайжан ядябиййаты вя инжясяняти онэцнлцйцндя мцвяффягиййятли чыхышларына эюря она Республиканын Ямякдар Артисти фяхри ады верилди. 1960-жы илдя “Вагиф” операсында баш ролда Л.Иманов (Вагиф) чыхыш етмишди. Ясярин гурулушчу реъиссору Солтан Дадашов, бястякар Рамиз Мустафайев, дириъор Яфрасийаб Бядялбяйли, бядии тяртибат мцяллифи Яййуб Фятялийев, балетмейстер Лейла Вякилова, хормейстер Нижат Мяликов, баш ролларда Фирянэиз Ящмядова (Хураман), Фирудин Мещдийев ( Гажар), А.Бцнйадзадя (Ибращим хан) ямяйи эюзял нятижялянди. Гейд едяк ки, Ф.Ямировун “Севил” операсында баш гящряман Балаш ролунун ифачысы илк дяфя театр сящнясиндя Ряшид Бещбудов олмушду. Лцтфийар Иманов ися бцтцн жящятляри иля тамашачылара тамамиля юз Балашыны тягдим етди. Бу мянфи гящряманын мцсбят жящятлярини арайыб-ахтармыш,Балашы типик образ сявиййясиня, характер сявиййясиня йцксялтмишдир. 1961-жи ил майын 30-у М.Ф.Ахундов адына Азярбайжан Дювлят Академик Опера вя Балет театрында “Нярэиз” операсынын йени гурулушда илк тамашасы мцвяффягиййятля кечир. Ролларда Фирянэиз Ящмядова (Нярэиз), Л.Иманов (Ялйар), Аьабаба Бцнйадзадя Аьалар бяй), Фирудин Мещдийев (Щейдяр) чыхыш едирляр. Истедадлы сяняткар айдын баша дцшцрдц ки, дцнйа мядяниййятинин надир инжиляри олан классик партийаларын юйрянилмяси усталыьын зирвяляриня апаран йолда жидди тяканверижи гцввя ролуну ойнайыр. 1964-жц ил мартын 4-дя “Кармен” тамашасында Хозе партийасыны Кийев вя Кишинйов театрларында ойнады. Онун Хозеси щям театрын йарадыжы щеййятини, щям дя салондакы сянятсевярляри щейран гойду. 1973-жц илдя Анкара Опера вя Балет Театры рящбярлийинин дявяти иля маестро Нийази, СССРИ Бюйцк Театрынын реъиссору Никита Никифоров вя Л.Иманов Ж.Вердинин “Аида” операсыны тамашайа щазырламаг цчцн Тцркийяйя сяфяр етмиш, вя вокалчы Радамес партийасыны мцвяффягиййятля ифа етмишдир. Бакыда да Л.Иманов М.Ф.Ахундов адына Азярбайжан Опера вя Балет театры сящнясиндя Эерман ролунда чыхыш едир. “Ла Скала”нын мяктяб студийасында 3 ай тяжрцбя мяшьяляси кечмиш Лцтфийар Имановун йарадыжылыг имканлары тцкянмяздир. Онун репертуары зянэин вя мцряккябдир. О, вокал мяктябинин ян сон наилиййятлярини дцнйанын бир чох юлкясинин консерт вя театр салонларында яйани нцмайиш етдирир. 1977-жи ил декабрын 12-дя “Тоска” операсында Каварадосси партийасыны италйанжа ифа етмишди.

        Л.Иманов йалныз опера мцьянниси кими сяжиййяляндирмяк олмаз. О, щям дя ейни дяряжядя естрада ъанрында , камера-вокал сащясиндя дя бянзярсиз усталыг эюстярир. Халг мащнылары, бястякар мащнылары, романслар, онун симасында чох эюзял сяслянир. О, халг чальы алятляри оркестринин вя естрада оркестринин мцшайияти иля охудуьу лирик-вокал ясярлярля бир нюв мцасирляримизин портрет жизэилярини чякир. Г.Гарайевин, Ф.Ямировун, Ж.Жащанэировун, Т.Гулийевин, Р.Щажыйевин, С.Рцстямовун, А.Рзайеванын йаздыглары романс вя мащныларла йанашы онун репертуарында дцнйа вя рус классикляринин, рус бястякарларынын ян йахшы вокал ясярляри хцсуси йер тутур. Л.Иманов хейли мцддят Азярбайжан Дювлят Инжясянят Институтунун вокал кафедрасынын мцяллими олмушдур[2;56]. Илляр ютяжяк, онун хош сяси гулаглардан силинмяйяжяк.

        Муьам, тясниф вя халг мащныларынын мащир ифачыларындан бири дя Рцбабя Мурадовадыр. 22.03.1933-30.08.1983-жц ил дя йашыйыб йаратмыш, мцьянни мессо-сопрано сяслидир. 1971-жи илдя Азярбайжан халг артисти адына лайиг эюрцлцб. Р.Мурадова 1955-жи илдя А.Зейналлы адына Бакы Мусиги Мяктябини битириб. Сейид Шушинскинин синфиндя тящсил алан мцьяннинин эцжлц, еффектли чаларлы сяси олуб, муьам, тясниф, Азярбайжан халг мащныларыны явязсиз ифа едиб. Онун ифасында “Эял бизя йар”, “ Ужа даьлар”, “Щейдяр бабайа салам” кими мащнылар йаддашларда галмышдыр. 1954-жц илдян Азярбайжан Дювлят Опера вя Балет Театрынын солисти олмушдур. Лейли, Ясли, Ярябзянэи, Шащсяням, Шяфигя Ахундованын “Эялин гайасы” ясяриндя Сяням партийаларынын мащир ифачысы сайылыр. Рубаба Мурадованын бажысы Мащрух ханым Мурадова да инжясянят хадими олмушдур.

        28.12.1936-жы илдя Бакыда доьулан Зейняб Ханларова лирик сопрано сясли мцьянни, Азярбайжан Республикасынын халг артисти (1975) , 1980-жы илдя ССРИ халг артисти олмушдур. Онун популйарлыьынын ян йцксяк зирвяси 60-90-жы илляря тясадцф едир. Мцьяннинин репертуарына муьамлар, Азярбайжан халг мащнылары, бястякар мащнылары, юз бястялядийи мащнылар, дцнйа халгларынын мащнылары дахилдир. О, опера сящнясиндя Ц.Щажыбяйлинин “лейли вя Мяжнун” вя “Ясли вя Кярям”операларында Лейли, Ясли партийаларыны ифа етмиш, Я.Бакыханов адына Азярбайжан Дювлят Радиосу вя Телевизийасы Ансамблынын вя 1975-жи илдян юзцнцн рящбярлик етдийи ансамблын солисти олмуш, щаггында “Салам Зейняб” адлы сянядли филм чякилмишдир. О, Азярбайжан Республикасыны Милли Мяжлисинин депутатыдыр, Азярбайжан Республикасынын “Шющрят ордени” иля тялтиф едилиб[7;34].

        1961-жи ил Ц.Щажыбяйли адына Азярбайжан Дювлят консерваторийасынын вокал факултясиня дахил олан Яли Щагвердийев 1939-1992-жу иллярдя йашайыб йаратмыш, Бцлбцлцн синфиндя тящсил алмышдыр. Онун чох мющтяшям, эцжлц ясаслы эяляжяйя инамверижи сяси варды. Ейни заманда О, халг артисти Шювкят Мяммядова вя Г.А.Тартакованын синфиндя дярс алараг пцхтяляшир. Я.Щгвердийев опера театрынын солисти олмуш, М.Ф.Ахундов адына опера балет театрында Гунонун “Фауст” операсында- Мефистофел; Вердинин “Риголетто” операсында -Риголетто; Ж.Вердинин “Отелло” операсында -Йаго; Пуччининин “Тоска” операсында Шкарпиа; Бородинин “Кнйаз Игор” операсында Галидски; Ц.Щажыбяйовун “Короьлу” операсында Щясян; М.Магомайевин “Шащ Исмайыл” операсында Аслан; “Лейли вя Мяжнун” операсында Нофял партийаларыны ифа етмишдир. 30 ил сящня фяалиййяти иля мяшьул олмушду.

        Илщамя Гулийева 17.08.1943-жц илдя Бакыда доьулуб. Мцьянни, 1998-жи илдян Азярбайжан Республикасынын халг артистидир. Филолоъи тящсил алмасына бахмайараг, эянж йашларындан вокал ифайа цстцнлцк вермиш, тялябялик илляриндян университетин естрада ансамблында чыхыш етмишдир. О, Азярбайжан Дювлят телевизийасы вя Радиосунун естрада оркестринин (1965-1970), Азярбайжан Дювлят Филармонийасынын (1970-1980) вя Консерт Бирлийинин (1980) солисти олмушдур. Ориъинал ифа тярзи, юзцнямяхсус сяс тембри иля тамашачылары щейран етмиш, Азярбайжан естрадасынын парлайан улдузларындандыр. Онун сяняти Азярбайжанда вя харижи юлкялярдя йцксяк гиймятляндирилмиш, Щумай (ики дяфя), “Гранд”(6 дяфя), “Бейнялхалг Статуслу сянятчи” (Тцркийя), Бейнялхалг мцкафатлары вя “Шющрят ордени” (2002) иля тялтиф едилмишдир. И.Гулийева БМТ-нин гадын проблемляри цзря ижрачы комитясинин цзвц (2001) вя азярбайжанлыларын цмумдцнйа мядяниййят мяркязинин витсе-президенти олуб[7;56].

        Юлкямизин вокал сянятинин эюркямли нцмайяндяси Фидан Гасымова она бяслянилян етимады мящарятля доьрултмуш, вя илки дяфя Италийанын Верчелли шящяриндя мцьяннилярин, ифачыларын мяшщур бястякар - скрипкачы Ж.Виотти адына мцсабигясиндя о дюврцн инжясянятини тямсил етмиш, Вятяня гызыл медалла гайытмыш вя она республиканын ямякдар артисти ады верилмишди. Мцьянни, Азярбайжан вокал мяктябини тямсил едян фярд кими щазыркы эцня гядяр фяалиййятдядир. Онун репертуарына дахил олан арийалар, партийалар, Бахын, Щенделин, Пуччининин, Чайковскинин, мцасир бястякарлардан Йуру Шалйапинин, Г.Гарайевин, Ф.Ямировун, Мурад Карелайевин, Ариф Мяликовун ясярляридир. Консерваторийанын скрипка синфиня дахил олан Фидан Гасымова вокал сянятиня дярин мящяббят бясляйяряк вокал шюбясиня кечир. Илк юнжя республиканын халг артисти Назим Рзайевин рящбярлик етдийи камера оркестриндя скрипка чалмыш, сонра вокал ифачылыьы истигамятиндя сяняти давам етдирир. Фидан Гасымова халгымызын ширин лящжясини, бянзярсиз мелодийаларыны Исвечряйя, Данимаркайа, Португалийайа, Щолландийайа, Белчикайа апарыб. Мцсабигялярдя вя иштиракчысы олдуьу консертлярдя классик арийа вя вокал нцмуняляринин ифасы иля о, щямчинин Азярбайжан вокал мяктябинин наилиййятлярини лайигинжя нцмайиш етдириб. Ифачынын репертуарына халг мащныларындан “Евляри вар хана-хана”, “Кяклик”, “Эирдим йарын баьчасына”, “Губанын аь алмасы”, “Овчу” вя башгалары дахилдир.

        Мцьяннинин ян эюзял мусиги аляти онун сясидир[4;24]. Щеч кими тякрар етмямяк, фярди ифачылыг цслубу сечмяк, йабанчы мейллярдян гачмаг, сянятин саф булаьындан бящрялянмяк онун ясас гайясини тяшкил едир.

        Сяфуря Язими 06.01.1946-27.11.2001-жи иллярдя йашамыш мессо-сопрано сясли мцьянни, 2000-жи илдян Азярбайжан Республикасынын ямякдар артисти олуб. О, Тбилиси Педагоъи Институтуну вя Азярбайжан Дювлят Консерваторийасынынм вокал синфини битириб. Сящнядя илк дяфя М.Гулийевин “Азярбайжан” симфонийасында соло партийа иля чыхыш едиб. 30 илдян чох Азярбайжан Дювлят Опера вя Балет Театрынын солисти олмуш, Азярбайжан, рус вя Авропа бястякарларынын опера ясярляриндя чыхыш едиб. Мяжнунун анасы, Ханяндя гыз (“Лейли вя Мяжнун”, “Короьлу”, “Аршын мал алан”-Ц.Щажыбяйли), жащанхала (“Ашыг Гяриб”-З.Щажыбяйов), Эцлмися (“Сольун чичякляр”-С.Ялясэяров), Эцлсцм (“Ханяндянин талейи”-Ж.Жащанэиров), Шяфигя (“Айэцн”-З.Баьыров), Далила (“Самсон вя Далила”, К.Сен-Санс), Полина (“Гаратохмаг гадын” П.И.Чайковски) вя с.ролларда чыхыш едиб. Онун ифасында сяслянян романслар вя мащнылар динляйижиляр тяряфиндян севилмиш вя йадда галмышдыр.

        Хураман Гасымова (1951) Дашкянддя вокалчыларын М.Глинка адына ВЫЫЫ Цмумиттифаг мцсабигясиндя мцкафата лайиг 3-жц йер тутур. Щяр ики вокалчы сопрана сяслидир. Щям италйан, щям рус, щям дя Азярбайжан бястякарларынын ясярляри цзяриндя ишляйирляр. Ейни заманда Азярбайжан милли фолклору -халг мащныларыны да ифа едирляр. Фидан вя Хураман Гасымова бажылары Азярбайжан халгынын йцксяк мядяниййятини бцтцн дцнйада ужалтмаьа давам едирляр. Онлар мцасир вокал сянятини Милли классик мяктяби ян мютябяр бейнялхалг мцсабигялярдя, опера сящняляриндя, консерт салонларында тямсил едирляр[7;45]. П.Чайковски, М.Каллас бейнялхалг мцсабигяляриндян йцксяк мцкафат лауреаты ады иля уьурла чыхмышлар. Онларын йарадыжылыг йолу бир-бириндян айрылмаздыр.Фидан вя Хураман Гасымоваларын гастрол сяфярляринин жоьрафийасы дцнйанын онларжа юлкясиндя йаддагалан парлаг образлар йаратмышдыр. Ж.Вердинин “Травиата” операсындан зийафят мащнысы, Ъ.Оффенбахын “Гофманын наьыллары” операсындан “Баркарола”, Ф.Менделсонун “Сюзсцз мащнысы”, Ъ.Бизенин “Кармен”операсындан “Хабанера”парлаг консерт нюмряляри кими онларын репертуарына дахил олмушдур. Ж.Верди “Трубадур” операсындан Леоноранын “Каватинасында” Хураман Гасымова парлаг вокал усталыьыны, характер дуйумуну нцмайиш етдириб. Азяр Дадашовун “Бащар дуасы”, Наиля Мяммядлинин “Улдузлар” мащнысы, Ялибяй Гасымовун “Мяним Азярбайжаным” одасы, Нийазинин “Арзу” мащнысы, “Евляри вар хана-хана халг мащнысы тамашачылар тяряфиндян алгышла гаршыланды. Хураман Гасымованын классик вя мцасир операларда йартдыьы Мими вя Музетта (Боэема”), Севил вя Дилбяр (“Севил” операсында) образлары хцсусиля йаддагаландыр. О, мусигичилярин Загафгазийа мцсабигясиндя вя ВЫЫ Цмумиттифаг мцсабигясинин лауреаты олуб, вокал-камера ясярляринин эюзял ифачысыдыр. О, М.Ф.Ахундов адына Азярбайжан Дювлят Академик Опера вя Балет Театрынын солисти олараг, Афинада кечирилян М.Каллас адына бейнялхалг мцсабигядя галиб олмуш, “Гран При”мцкафаты алмышдыр.

        Гейд едяк ки, 1975-жи илдя Азярбайжан Дювлят Естрада симфоник оркестри тяшкил едилмиш, Солист вя бядии рящбяр Мцслцм Магомайев олмушдур[2;78].

        Садаладыьымыз вокал ифачылары, ханяндяляр, естрада ифачылары Азярбайжан ифачылыг сянятинин тарихи сималарындандырлар.

        ЯДЯБИЙЙАТ

1. Азярбайжан Милли Енсиклопедийасы. Б.,2007, 791 с

2. Азярбайжан Совет Енсиклопедийасы Б., 1980, 819 с

3. Азярбайжан фолклору антолоэийасы. Ы китаб, Бакы, “Елм”, 1968, 400 с


4. Баташов А. Советский джаз М.,1992, 100 с

5. Бядялбяйли Я. Мусиги лцьяти Б.,Елм, 1969, 243 с

6. Бцлбцл Сечилмиш мягаля вя мярузяляр Б.,1968, 200 с.

7. Гадынлар Азярбайжанын мусиги щяйатында Б., ОКА Офсет 2004 сящ 56

8. Шушински Ф. Азярбайжан халг мусигичиляри Б.,”Йазычы” 1985 477 с.


Страницы : 1

     ©Copyright by MusigiDunyasi
 

 

English Начало Написать письмо Начальная страница журнала Начало страницы