Начальная страница журнала
 
Архив

 

История музыки


ТЦРК БЯСТЯКАРЫ ЩАСАН УЧАРСУНУН ЩЯЙАТ ВЯ ЙАРАДЫЖЫЛЫЬЫ

Автор: Асадова Айсел                   Город : Baku  Страна : Azerbaijan
Страницы : 1

        Мцасир Тцрк мусигисиндя бястякарлыг мяктяби дюврляря бюлцнцр. 1900-1910 –жу илляр арасында доьулан бястякарлар: Ащмет Аднан Сайгун, Жемал Ряшит Рей, Щасан Фярид Алнар, Нежил Казым Аксес, Цлви Жемал Еркин “Тцрк Бешляри” ады иля танынмышдылар. Жумщуриййят ( Республика) дюняминдя “Тцрк Бешляри” милли мядяниййят шууруну ойандырмаьа вя инкишаф етдирмяйя башламышдылар. Бу бешлик 20–жи вя 30- жу иллярдя Мустафа Камал Ататцркцн башлатдыьы милли мяняви ойанышын вя тцрк милли бястякарлыг мяктябинин ян габагжыл тямсилчиляриндян идиляр.

        1950-жи иллярдя дцнйа мусигиси кечдийи инкишаф йолу вя дурмадан едилян йениликляр Тцрк мусигисиндядя юз яксини тапыб. Он ики тон мусигиси, атонал йазы техникасы, електроник мусиги вя.с. Модерн бястякарлыг техникасы “Тцрк Бешляри” нин ясярляриндя юз яксини тапмышдыр.

        Арашдырма мювзусу олараг сечдийим бястякар Щасан Учарсу 20. вя 21. ясрдя ики яср арасында ясярляр йазмыш Эянж Нясил Тцрк бястякарларындандыр. Щасан Учарсу Аднан Сайгунун тялябяси олмуш вя тцрк мусигисиня “Тцрк Бешляри” “мяняви” олараг баьлыдыр. Бястякар щям эцнцмцз мусигисиндя олан йениликляри йахындан изляйир, щям дя тцрк милли мусигисиня баьлылыьыны ясярляриндя юзцня мяхсус шякилдя эюстярир.

        Бу мягалядя Щасан Учарсунун щяйат вя йарадыжыльы, щямчинин бястякарын истифадя етдийи щармонийалар мусиги дили вя техникасы инжяляниб.

        Щасан Учарсу 5 апрел 1965- жи илдя Истанбулда доьулмушдур. Бястякарын мусигийя олан мараьы щяля ибтидаи синифдя охуйаркян башлайыр. Истанбул Бялядийя Консерваторийасында флейта синфиня башлайыр. Бир нечя ил сонра бястякар Муаммер Сунун дярсляриня гатылыр вя 1983-дя Мемар Синан Дювлят Консерваторийасына бястякарлыг факултясиня дахил олур. Бакалавр тящсили мцддятиндя Аднан Сайгунун маэистр тящсили алдыьы мцддятдя ися Женэиз Танжын синфиндя дярс алыр. Тялябялик илляриндя Учарсу Жемал Решит Рей, Афшар Тимучин, Ащмет Йцрцр, Илщан Усманбаш вя Бцлянт Таржан кими бястякарларла чалышмышдыр.

        1994 -жц илдя Щасан Учарсу Америкада Пенсилванийа Университетинин докторантура пиллясиндя тящсиля башлайыр вя орада Эеорэе Жрумб вя Рижщард Wернижк иля чалышыр. 1997 -жи илдя Мемар Синан Университенин Дювлят Консерваторийасында ишя башлайыр вя 1998- жи илдя Досент адыны алыр.

        Ащмет Сай Щасан Учарсунун мусиги дили щаггында беля ифадя етмишдир:
        “бястякарын йарадыжылыг анлайышынын тямялиндя “ситат” вя “лад- тонал зянэинлийи дайаныр. “Ситаты” мусигинин юзц вя кечмиши иля бирбаша баьланты олараг эюрцр; тембр вя ладлары ися мусигини билинян ейни заманда билинмяйян фяргля вя зянэинлийини ашкар етмяк цчцн бир васитя олдуьуну щесаб едир” 1 .

        Гейд етдийим кими, Учарсу бястякарлыьа илк аддымларыны Мумаммер Сун вя даща сонра Ащмет Сайгун иля башламышдыр. Бястякарын юзцнцн дя гейд етдийи кими илк ясярляриндя Муаммер Сунун дясти хяттини вя цслубуну щисс етмяк мцмкцндцр.

        “ [….] Муаммер Суну таныдыьымдан истяр истямяз йарадыжылыьымын илк ясярляриндя бястякарын цслубун тясири бюйцк иди. Бястякарын мусиги естетикасы вя мусиги дилинин тясири алтында идим , буна сябяб бялкядя щяйатымда жанлы олараг гаршылашдыьым илк бястякар модели олмасы иди.

        Щям Муаммер Сун , щямдя Аднан Сайгун нцмцня олараг мяня “Инжинин китабы” 2 ны эюстямишдиляр вя мяндя о тярздя чалышмаьа башламышдым. Тялябялик илляриндя Сайгунун мусигисини тясири иля бярабяр Стравински вя Бартокун мусигисинин ащянэи ясярляримдя щисс едилдийи дцшцнцрям. ” 3

        Мемар Синан Консерваторийасында тящсил мцддятиндя Учарсу Жемал Решит Рей, Аднан Сайгун, Женэиз Танч кими бястякарлардан дярс алмышдыр вя щяр биринин Учарсунун бястякарлыг цслубунда юз хцсуси йери вар. Учарсу Жемал Решит Рейин щармонийа вя цслубиййят дярсляриня гатылырды, бу эянж бястякар цчцн бюйцк бир шанс иди вя ода бу шансы щяр тяряфли дяйярляндирирди. Жумщириййят дюнями бястякарларынын мусигидя Тцркийянин Авропа юлкяляри иля мцгаисядя эеридя галдыьыны вя тцрк бястякарлыг мусигисинин ня гядяр йол эетмяли олдуьу билирдиляр. Бунун цчцндя щям дювлят тяряфиндян щям дя танынмыш мусигичиляр тяряфиндян бюйцк ишляр эюрцлцрдц. Бир нечя истедадлы эянжляр харижи юлкяляря тящсил ожагларына эюндярилирдиляр. Щасан Учарсунун тялябялик илляря дя еля бу дювря тясадцф едир, бясятякар дириъор Ерол Ердинчин Парисдян эятирдийи бир нечя йени солфеъио вя щармонийа китабларындан йарарланан илк груп арасында иди.

        Учарсунун щяля тялябялик илляриндя йаздыьы ясярляр (Оркетст цчцн варийасийалар) Истанбул Дювлят Симфоник Оркестри тяряфиндян илк дяфя ифа олунур даща сонра Молдова Дювлят Симфоник Оркестри дирифор Дмитри Эойа рящбярлийи алтында сясляндирилир. Бястякарын И.С. Бахын ясярляриня олан мараьы христйан дини мусигиси иля даща дяриндян марагланмаьа сювг едир. Бу дюнямдя бир сыра мотетлер бястяляйир, онлардан бири чох бяйянилдийи цчцн хор дириъор Эюкчен Корай вя ТРТ телевизийасынын хору тяряфиндян сясляндирилир.

        1994-1997 –жи иллярдя Америкада тящсил алмасы Учарсунун щяйат вя йарадыжылыьында бюйцк тясири олмушдур. Щяр заман авропа вя гярб мусигисиня бюйцк мараг эюстярян бястякар Америкада бир сыра йениликлярля гаршылашыр. Бу дюнями бястякар беля хатырлайыр:
        “Америкада галдыьым 3 ил мяним йарадыжылыьым цчцн бящряли илляри иди. Тцркийядя галсайдым о гядяр сайда вя о гядяр кейфиййятли ишляр ортайа гойа билмяздим. Хариждя инсан юзунц даща фягли тяряфлярдян эюрмяк имканя газаныр, фяргли инсанлар танымаг вя фяргли фикирляр ешитмяк мяни даща чох инкишаф еттирди. Хариждян йашадыьым йери вя сосйал мцщцтц даща йахшы эюрцб дярк етмяк имканым олду.”

        Америкада йашадыьы мцддятдя бястякар дцнйа мусигиси иля йахындан таныш олур. Бурада о диэяр халгларын халг мусигилярини динляйир, (Африка, Яряб, Щинд мусигиси) мелодик, тонал вя щармоник планын инжялямясини апарыб вя бу мусигиляри эяляжякдя юз ясярляриндя истифадя едир. Юлкядян кянарда олмаг бястякарын башга ъанрлара да мараг салмасына сябяб олуб, ки Учарсу електроник мусиги йазы техникасы иля таныш олур вя бир нечя ясяр йазмаьа жящдляр етмишдир. Бу тярз мусигинин юз цслубуна йахын олмадыьыны билдирир .

        Бястякар даима классик вя романтик дювр бястякарларындан илщамланмышдыр, амма бязи ясярляриндя 20- жи яср йазы цслубундан да йарарланмышдыр. Бура ян чох серийа вя 12 тон мусигиси дахилдир. Щяр бир мелодик фикрин драматуръик хятти олмалы вя бястякарын фикрин дахили алямин якс етдирмяйи бажармалыдыр ки, йазылан мусигинин юнями дяйяри вя сюз сащиби ола билсин. Учарсу “йени” (модерн) мусиги щаггында фикирлярини беля ифадя едир.

        “…. Инсан щамийа таныш олан материйалларла йени нялярся йарада биляр, бязян гейри-ади бир мусиги ешидирсян вя ордан няся башга билмядийимиз бир щармонийа эюзляйярсян, лакин инжялядикдя билдийимиз щармоник функсийалар истифадя едилдийини эюрцрцк, йяни йени ня ися йаратмаг цчцн ейниликдян чыхмаг кифайят едир. Йени техникляр, цслублар щяр заман йени мусиги анламына эялмир. Мян щяр заман йени бир ясяря башладыьымда тякрарлардан узаг олмаьа, мязмунун анламлы олмасына чалышырам. Юз цслубумда йени бир шейляр ортайа чыхартмаг, сюйляйя билмяк, йениликляри фярглиликляри нежя едежяйими дцшцнцрям, вя буну едяркян дя цслубумдам мяни мян едян мусиги дилиндян кянара чыхмамаьа чалышырам.”

        Учарсу “мяни мян едян мусиги дили” дедикдя щям дя тцрк халг мусигиси вя муьамларыны (макам) нязярдя тутур. Юз милли мяняви дяйярляриня юням верян бястякар буну ясярляриндя габарыг шякилдя эюстярмяйя чалышыр. Учарсу тцрк мусигисиндян ситатлар алыб онларын цстцня юзцня мяхсус шякилдя авропа щармоник системиня уйьун ясярляр йазыр. Бястякар Османлы Сарай Мусигисинин Тцрк мусиги тарихиндя мцщцм йери олдуьуну дцшцнцр. Ясярляриндя “Ытри”нин вя “Деде Ефенди” 4 нин мусигиляриндян истифадя едир. ” 5 Бундан ялавя, бястякар тцрк дини мусигисинидя диггятдян кянарда гоймур, беляки христйан дини мусигисинин айрылмаз парчасы олан хор мусиги Учарсунун йарадыжылыьында суффизм елементлярини дашыйыр. Йунус Емренин сюзляриня “Сян эцлсян мян бцлбцл”, “Эцзеллеме” а жапелла хорларыны йазмаг цчцн бястякар бир нечя ил Конйа шящяриндя Мяснявилярин дини айинляриня гатылыб орда сясялянян мусигилярин сяс йазмасыны даща сонра ясярляриндя истифадя едиб. ” 6 Хор мусигисиня юням верян бястякар йаздыьы хор ясярляри иля дини фяргин арадан галдырдыьыны дцшцнцр. Щал-щазырда бу а жапелла ясярлярин бир чоху Бакы Мусиги Академийасынын Хор Дириъорлуьу кафедрасында Профессор Эцлбажы Иманованын синифиндя тялябяляри тяряфиндян ижра едилир. Юз мусиги дили иля тцрк халг мусигиси арасында баьланты йаратмаьа Тцрк халг мусигисини бу васитя иля даща эениш аудиторийа динлядилмясини, танынмасыны важиб сайыр.

        Щасан Учарсу йарадыжылыьы бойунжа Османлы Сарай мусигисинин яняняви елементлярини , ( “Ески Истанбулун Арка Сокакларында” виолончел, канон, арфа, вибрафон вя кларнет цчцн) тцрк муьамларындан щиссляри (макамлар) (“Замансал челичкилер Кенти Истанбул”флейта вя фортепиано цчцн ) модерн йазы цсуллары вя зянэин оркестр мцшаяти алтында эениш истифадя едиб.

        Учарсунун ясярляриндя бири бириндян фяргли цслублардан истифадя етмяси бястякарын кяскин олараг щяр щансы бир цслуба аид едилмяси чятиндир. Щасан Учарсу Тцрк Мцасир Мусигисинини Дцнйайа таныдан эянж нясил бястякарларындандыр.

        Щал-щазырда бястякар Чанаггала Зяфяринин 100 иллийиня щяср олунмуш ораторийа вя опера цзяриндя чалышыр. Мимар Синан Дювлят Консерваторийасынын Бястякарлыг Факцлтясинин деканы вязифясиндя чалышыр.


        ЯДЯБИЙЙАТ:

        Ащмет Сай, Мусиги Енсиклопедийасы, Башкент йайын еви, Анкара, 1985
        Ащмет Сай, Мусиги Енсиклопедийасы, Мцзик Ансиклопедиси Йайынлары, 2005
        Юндер Кцтащйалы, “Чаьдаш Тцрк Мцзиьине Бакыш”, Оркест ъурналы, Сентйабр сайы 344, Истанбул 2003
        Щасан Учарсу, 22 декабр 2014 тарихиндя бястякарян юзц иля кечирилян эюрцшдян
        Щасан Учарсу, 16 нойабр 2015 тарихиндя бястякарян юзц иля кечирилян эюрцшдян
        Щасан Учарсу, 03 ийул 2017 тарихиндя юзцндян алынан сяс йазысы
       




        1. Ahmet Say, Musiqi Ensiklopediyas?, Musiqi Ensiklopediyas? yay?nla? Cilt3 s?h.536
        2. Ahmet Adnan Sayqun, “Incinin Kitab?” 1934, Fortepiano ucun 7 pyes.
        3. Hasan Usarsu, 03 iyul 2017 tarixind? al?nan musahib?d?n (s?s yaz?s?)
        4. Itri v? Dede Efendi – (1640-1712), (1777-1823) ill?rd? yasam?s turk b?st?karlar?d?r, Osmanl? Saray Musiqi yarad?c?lar? hesab olunur.
        5. Hasan Ucarsu, 03 iyul 2017 tarixind? al?nan musahib?d?n (s?s yaz?s?)
        6. Hasan Ucarsu, 16 noyabr 2015 tarixind? keciril?n gorusd?n
       


Страницы : 1

     ©Copyright by MusigiDunyasi
 

 

English Начало Написать письмо Начальная страница журнала Начало страницы