Начальная страница журнала
 
Архив

 

Культорология


АЗЯРБАЙЖАНЫН ЯМЯКДАР РЯССАМЫ ЯЛИ ВЕРДИЙЕВИН ЙАРАДЫЖЫЛЫЬЫНДА МЯНЗЯРЯ ЪАНРЫ

Автор: Тцркан АББАСОВА                   Город : Baku  Страна : Azerbaijan
Страницы : 1

      Азярбайжан тясвири сянятиндя мянзяря ъанрына мяна-мязмун вя овгат дашыйыжысы кими ящямиййят верилмишдир. Бу ъанрда фяалиййят эюстярян ряссамлар арасында Яли бяй Щцсейнзадя, Бящруз бяй Кянэярли, Сяттар Бящлулзадя, Микайыл Абдуллайев, Тащир Салащов, Вяжищя Сямядова, Бюйцкаьа Мирзязадя вя б. хцсусиля сечилир.

        Яли Вердийевин дя йарадыжылыьына нязяр йетирдикдя диэяр ъанрлар кими мянзяря ъанрынын да юзцнямяхсуслуьу иля сечилмяси ади эюзля беля эюрцняндир. Узун илляр бойу бу ъанры йашантыларынын бядииляшдирилмяси цчцн ян йахшы ифадя формасы щесаб едян ряссам, эерчяклийя мцнасибятиндя рущян дяйишилдийи кими, онларын тягдиматында да бир-нечя дяфя фяргли бядии-техники мязиййятляр нцмайиш етдирмяйя наил олмушдур. Бир чох щалларда о, гаршысына гойдуьу йарадыжы мягсяддян асылы олараг ейни дюврдя реализм вя мцжярряд, эащ да романтик овгатлы мянзяряляр йаратмышдыр.

        Яли Вердийевин рянэкарлыг ясярляри щяр шейдян яввял ъанр вя мювзу мцхтялифлийи иля диггяти жялб едир. Онун чохшахяли йарадыжылыг дцнйасында рянэарянэ таблолара вя портретляря, мянзяряляря вя етцдляря раст эялирик. Ряссамын бядии мотивляри арасында бир гайда олараг инсан вя мянзяря мотивляри даща чох цстцнлцк тяшкил едир. Ряссам юз гящряманларынын щяйатына нцфуз едир, онларын дахили аляминдя вя защири эюркяминдя олан характерик жизэиляри цзя чыхарыр, бунлары габарыг шякилдя ифадя етмяйя сяй эюстярир.

        Ряссамын 1960-жы иллярдян башлайараг заман-заман йериня йетирдийи вя хцсусиля дя харижи юлкялярин мемарлыг абидяляриня, тябият мянзяряляриня щяср олунмуш рянэкарлыг вя график лювщяляри сай етибариля тарихи мювзуда йаратдыьы ясярлярдян цстцнлцйц иля сечилир. Бу мянада ряссамын “Ленинград. Гыш каналы” (1961), “Ленинград. Аничков кюрпцсц” (1961), “Даьыстан” (1981), “Аралыг дянизи” (1983), “Неапол” (1983), “Ромада автомобил дайанажаьы” (1983), “Испанийа” (1991), “Кападокийа” (1996), “Кющня Истанбул” (1998), “Кипр” (2002), “Тцрк кянди” (2005), “Берлин” (2006), еляжя дя доьма йурдумуза щяср олунмуш “Абшерон баьы” (1966), “Чюлдя кцляк” (1968), “Нефт суварма естакадасы” (1968), “Кющня щяйят” (1969), “Даьлар” (1977), “Даьлар” (1981), “Шыхов йолу” (1993), “Мянзяря. Монотипийа” (1994), “Кянддя ахшам” (1994), “Гцруб” (1995), “Кющня ев” (2009), “Асфалт йол” (2010), “Мянзяря” (2011) ясярляри бу гябилдян олан зянэин бядии дяйярляри юзцндя йашадан мараглы таблолардыр.Яли Вердийев адларыны гейд етдийимиз бу мянзяря ясярляриндя бир сыра харижи юлкялярля йанашы Азярбайжанын вя гардаш юлкя Тцркийянин фцсункар тябиятини вя шящяр-кянд мянзярялярини бядии эюрцнтцйя эятирмишдир.

        Гейд едяк ки, ряссамын мянзяря йарадыжылыьынын илкин мярщялясини хцсусиля харижи юлкялярин мемарлыг вя тябиятиня щяср олунмуш ясярляр тяшкил едир. Даща дягиг десяк, ряссамы еркян мярщялядя даща чох харижи юлкя мемарлыьы юзцня жялб едиб. Бцтцн йарадыжылыьы бойу йаьлы бойа иля ишляйян ряссам ейни заманда аь-гара рянэлярля дя ифадя етдийи эюрцнтцляря бядии тутум вермякля, онун дашыдыьы бядии-естетик мязиййятляри тамашачылара чатдыра билмишдир. Бу мянада ряссамын юзцндя Ленинградын Гыш каналыны вя Аничков кюрпцсцнц якс етдирян “Ленинград. Гыш каналы” (1961) вя “Ленинград. Аничков кюрпцсц” (1961) ясярлярини эюстярмяк олар. Щяр ики ясярдя ряссам мараглы композисийайа гурмушдур. Буну шяртляндирян башлыжа сябяб ися щямишя олдуьу кими ряссамын йеня дя ишыг-кюлэя щяллиндян уьурла истифадя етмяси вя беля бядии-техники шярщи тягдим олунан мотивин жялбедижилийиня йюнялдя билмясидир.

        Вахт ахарында онун мяшщур “сярт цслуб”дан гайнагланараг лирик-романтик бичим алан юзцнямяхсус дяст-хятти юзцнцн бядии имканларыны мянзяря ъанрында чякдийи ясярлярдя даща габарыг эюстяриб. Ряссамын мцшащидяляриня реал-аналитик йанашмасы, тязадлы овгат йарада биляжяк бядии цмумиляшдирмяляр апармасы она нечя-нечя рущлары дуйьуландыран мянзяряляр йаратмаьа имкан вермишдир. Беля таблоларда фярди ряссам мейары иля тягдим олунан щяйат щягигятляри кифайят гядяр лаконик дилля тягдим олунса да, тамашачыны дуйьуландыражаг форма-бичимдя вя рянэ щяллиндядир.

        Гейд едяк ки, ряссамын мянзяряляриндя онун танынма нишанына чевриляжяк “Яли Вердийев бахышы”нын илк тязащцрлярини 1980-жи иллярдя эюрмяк мцмкцн олур. Онун бу дюврдян етибарян дцнйанын бир чох эушяляриня йарадыжылыг сяфярляри етмяси нятижясиндя йаранан мянзяряляри дуйуласы дяряжядя юзцнямяхсус мязиййятляря маликдир.

        Яли Вердийевин дцнйанын ян мцхтялиф юлкя вя шящярляринин -Испанийа, Рома, Берлин, Даьыстан, вя Тцркийя торпаьынын фцсункар тябиятини, мемарлыг абидялярини, еляжя дя шящяр вя кянд йашайыш евляринин жялбедижи мянзярялярини юзцндя якс етдирян ясярляриндя йыьжам рянэлярля, лакин йени-йени чаларларда ифадя олунан фялсяфи-романтик тутум бирмяналы шякилдя щейранедижидир.

       

        Яли Вердийевин тябиятин эюзяллийиня сонсуз вурьунлуьунун, онлары аь-гара жизэиляр вя рянэляр васитясиля ифадя етмякдян усанмамасынын нятижясидир ки, тягдим олунанялчатмаз тябият вя мемарлыг мотивляри тамашачы цчцн, щягигятян дя, йени эюрцнцр. Бу мянада ряссам юз ясярляри иля дцнйанын чохларына таныш олмайан эушялярини бизя тязядян таныт-дырды. “Даьыстан” (1981), “Аралыг дянизи” (1983), “Неапол” (1983), “Ромада автомобил дайанажаьы” (1983), “Испанийа” (1991), “Кападокийа” (1996), “Кющня Истанбул” (1998), “Кипр” (2002), “Тцрк кянди” (2005) вя “Берлин” (2006) бу гябилдян олан эюзохшайан мянзяря ясярляридир.

        1981-жи иля аид олан йаьлы бойа иля чякилмиш “Даьыстан” адлы мянзяря таблосунда Даьыстанын црякачан кянд мянзяряси ряссамын нцмайиш етдирдийи йцксяк сяняткарлыгла йаддагалан бядии эюрцнтцйя чеврилмишдир. Даьларын ятяйиндя йерляшян кянд евляринин даь вя дяниз мянзярясинин фонунда йарадылан ифадяли силуетляри арха фонла олдугжа мараглы вящдят тяшкил едир. Даьларын дянизя доьру узанан эюзохшайан мянзяряси иля эцняш шцалары алтында нура гярг олмуш ев тясвирляринин йаратдыьы ишыг-кюлэянин композисийайа ойнаглыг эятирмяси бирмяналыдыр. Бцтцн бу тясирли эюрцнтцнцн ряссамын йыьжам, анжаг тутумлу рянэ чаларларындан гайнагланмасы ися онун давамлы йарадыжылыг ахтарышларынын нятижясидир.

        Ряссамын 1983-жц илдя чякилмиш “Аралыг дянизи” ясяриндя Аралыг дянизинин эюзохшайан вя дуйьуландырыжы яняняви мянзяряси жанландырылыб. Вахташыры юз шылтаглыьыны сярэиляйян дяниз бу дяфя дуйуласы дяряжядя сакитдир. Сащилдяки гайыгларла архадакы узаг сащилин о тяряфиндя юз эюзяллийини нцмайиш етдирян даьларын гцрурверижи эюркями доьрудан да эюзохшайандыр. Бу црякачан мянзярянин цзяриня дцшян Эцняш шцасы ясас планын йаратдыьы жялбедижилийи цстялямиш вя ясяр Аралыг дянизининйаддагалан образына чеврилмишдир. Ясярин рянэ щяллиня эялдикдя ися Эцняшин шцалары иля ялагядар бцтцнлцкля композисийайа сары рянэин щаким кясилдийини мцшащидя едирик. Бу да юз нювбясиндя ясяря мцяййян бир истилик, жанланма бяхш едир.

        Ряссамын ясярлярини тясвир вя тящлил етдикдя онун истяр диэяр ъанрларда, истярся дя мянзяря ъанрында йаратдыьы ясярлярдя мцяййян охшарлыг мцшащидя олунур. Бу охшарлыг йа юзцнц рянэ щяллиндя, йа композисийа гурулушунда, йа да мювзуда даща габарыг бцрузя верир. “Неапол” (1983) вя “Ромада автомобил дайанажаьы” (1983) ясярляри дя бу мянада диггятчякян вя йаддагаландыр. Беля ки, щяр ики ясярдя тясвир олунан эюрцнтцдя гаршысында автомобилляр дайанмыш вя композисийада мцяййян ритм йарадан сцтунлар сырасы олдугжа жялбедижи бахылыр.

        Гейд едяк ки, бу ясярлярин бядии эюрцнтц бахымындан охшар жящятляри олдуьу кими, бядии-техники жящятдян фяргли хцсусиййятляри дя вардыр ки, бу да “Неапол” (1983) ясяринин график сяпкидя, “Ромада автомобил дайанажаьы” (1983) ясяринин ися йаьлы бойа иля ишлянмясидир. Бцтцн бу мязиййятлярля йанашы щяр ики ясяря бахдыгда илк эюрцнцшдя композисийа гурулмасында Яли Вердийевин перспективдян истифадя етмяси айдын эюрцнцр. Арха планда верилян сцтунлар сырасынын “Неапол” график ясяриндя аь-гара жизэилярдян, “Ромада автомобил дайанажаьы” рянэкарлыг таблосунда ися гящвяйи вя гара рянэлярин тязадындан йцксяк мящарятля истифадя едяряк ишыг-кюлэя еффектинин габардылмасы да тясадцфи дейил, беля бир цсул щяр ики ясярин ейни ритминин жанлы нцансыны йарадыр.

        Яли Вердийевин ясярляриндя, о жцмлядян дя 80-жи иллярдян башлайараг йаратдыьы мянзяряляриндя ишыг мянбяйини мцяййянляшдирмяк асандыр. Ряссамын мянзяряляриндя ишыгландырмайа эюря симметрийанын дцзэцнлцйцнц дя эюрмяк мцмкцндцр. Ряссамын мянзяряляриндя мякан дягиглийи мясяляси цмумиййятля олдугжа эюзял щялл олунуб. Бу мянада Яли Вердийев чякдийи щяр бир эушянин чохларына садя вя чох кичик - ящямиййятсиз эюрцня биляжяк мотивини бир цзц сярт, бир цзц йумшаг торпаьын - тябиятин образына чевиря билирди. Бу просесдя ряссам юзцнцн романтик хяйалларына вя фантазийасына цмумиляшдирижи характер верир, ону дцнйяви мигйаса мцвафиг бядии мязиййятлярля “йцкляйир” вя образлы тутумда даща йцксяк зирвяляря галдырырды.

        Яли Вердийев доьма йурдумузун эюзохшайан тябиятини щяр заман бюйцк зювг вя мящяббятля бядии эюрцнтцйя эятирмишди. Онун бу гябилдян олан мянзяряляриндя илин фясиллярин дяйишкянлийи, даьларын мющтяшямлийи, баьларын фцсункарлыьы, дянизин шылтаглыьы еля сяняткарлыгла ифадя олунуб ки, онларын гаршысында истяр- истямяз овгат боллуьуна дцшцрсян.Бу мянада “Абшерон баьы” (1966), “Чюлдя кцляк” (1968), “Нефт суварма естакадасы” (1968), “Кющня щяйят” (1969), “Даьлар” (1977), “Даьлар” (1981), “Шыхов йолу” (1993), “Мянзяря. Монотипийа” (1994), “Кянддя ахшам” (1994), “Гцруб” (1995), “Кющня ев” (2009), “Асфалт йол” (2010), “Мянзяря” (2011)ясярляри зянэин бядии дяйярляри юзцндя йашадан таблолардыр. Бу вя адларыны чякмядийимиз нечя-нечя мянзяряляриндя ряссам щамынын эюрдцйц йерлярдя эюзялликля йанашы, бунун йаранмасыны шяртляндиря биляжяк сябябляря дя йарадыжы инсан мцнасибятини тягдим едир, щям дя илк бахышда эюзяллийин ишартылары беля эюрцнмяйян эушялярдяки щямин бу гейри-ади мязиййятляри бизя дя эюстярмяйя чалышыр.

        Ряссамын 1966-жи илдя чякдийи “Абшерон баьы” ясяри онун доьма торпаьа олан севэисини якс етдирян чохсайлы ясярлярдяндир. Бу дяфя Абшерон баьларына эюз гойан Яли Вердийев онун щаванын ахшам чаьына тясадцф едян эюркямини бядииляшдириб. Композисийада чох зяиф сечилян баьын шярти тясвириндя гаранлыьы айдынладан аь рянэин ишыьындан истифадя етмякля ряссам таблонун уьуруну тямин етмишдир. Юзц дя бунун цчцн, бир гайда олараг щарадаса классик янянялярдян гайнагланан тягдимата цз тутур. Бу истяйин нятижясидир ки, биз Абшеронун сярт олдуьу гядяр дя лирик олан тябиятиня хас олан чаларларыдуйа билирик.

        Мцяллиф хатиряляринин мцхтялиф чаларларынын бу мянзярялярдя тягдиматы бцтцнлцкдя торпаьын, даща чох ися Абшеронун арзудан йаранан образы кими инандырыжы вя дуйьуландырыжы бахылыр. Бу мянада ряссамын мянзяряляриндя ифадя олунан йарадыжылыг методу онун тябиятля рягабятиндя ону юйрянмякля, ону “ютмяк”дян ибарят иди. Тябиятя мцхтялиф вя эюзлянилмяз бахышларын бир арайа эятирилмяси иля ялдя олунан образларында мцшащидя олунан, чохсайлы гейри-ади эюрцнтцляр Яли Вердийевин бцтцн мяналарда башгаларындан фярглянмясини шяртляндирмишди.

        Ряссамын 1968-жи иля аид олан “Чюлдя кцляк” ясяри дя юзцнцн мараглы бядии щялли иля сечилир. Бу мянзярядя йарадыжылыьында мяшщур “сярт цслуб”у лирик - романтик овгата бялямяйя наил олан ряссамын ади тябият мотивиня йаддагалан эюрцнтц веря билмясиня шащидлик едирик. Беля ки, бу еля илк бахышда ясярин ады иля тясвир олунан бядии эюрцнтцнцн узлашдыьы дуйулан бу мотивдя сярт кцлякли щаванын фонунда тягдим олунан ачыг сащя - чюл щарадаса адидян адидирся, анжаг мцяллифин тяфсириндя олдугжа мараглы тягдим едилиб, щям дя тамашачысыны дцшцндцрцр. Буну щеч шцбщясиз таблонун ейни заманда овгат дашыйыжысы олан йыьжам рянэ щялли шяртляндирир. Беля ки, композисийада гара рянэин аьа доьру йюнялян чаларлары, даща дягиг десяк, гара рянэля боз вя ачыг боз рянэин тязадлы истифадяси, еляжя дя заман бахымындан ахшам чаьына тясадцф едилмяси ясяри даща да бахымлы вя йаддагалан едир.

        Илин мцхтялиф фясиллярини, айры-айры анларыны бядииляшдирмяйя цстцнлцк верян ряссам “Йаз фясли” (1968) адлы ясяриндя йазын дуйьуландырыжылыгдан узаг оланмцжярряд эюрцнтцсцнц жанландырыб.Ряссамын бу таблосу йурдумузун бярякятли торпаьынын цмумиляшдирилмиш образы кими щялл олунуб. Йаз фяслини юзцнямяхсус форма-бичимдя жанландыран ряссам композисийайа дахил етдийи даща чох гызылы рянэин цстцнлцк тяшкил етдийи эюрцнтцнцн юзцнямяхсус овгатыны габарыг эюстярмяйя наил олуб. Ясярин исти колорити бцтцн бу жялбедижилийин вя гцрурдоьуружулуьун естетик дашыйыжысыдыр. Бунун ряссамын йцксяк сяняткарлыьы иля реаллашдыьы ися бирмяналыдыр.

        Яли Вердийевин мянзяряляринин щяр дяфя тяравятли эюрцнмяси щеч шцбщясиз онун тябият мотивляриня хас естетик гайнаглары ашкарламаг истяйи иля баьлыдыр. Беля ки, беля мянзяряляр бцтцн щалларда тябиятдя эюрцнянлярин кятан цзяриндя гуружа тясвири олмайыб, мякана хас сяжиййяви дяйярин ряссам тяхяййцлцндян гайнагланан образы, бядии тяфсиридир.

        1995-жи иля аид олан “Гцруб” ясяриндя ряссам гцруб вахты дяниз мянзярясини тясвир етмишдир. Ряссам бурада тясвир цчцн гейр-ади эюрцнтц йарадан дянизин вя онун цзяриндяки ишыьын йаратдыьы тязад долу эюзяллик гайнаьыны ашкарлайа билмишдир. Булудлу сяманы йарараг юз нуруну дянизя сяпялямякдя олан эцняшин сакит дяниз цзяриндя йаратдыьы эюрцнтцнцн тясирли олмасыны дянизин фактурасында йаранан ифадяли силуетлярдян дуймаг мцмкцндцр. Щеч шцбщясиз бу йаддагалан овгатын йаранмасыны ясярин тязадларын говушаьына тапынан колорити шяртляндирир.

        Колоритин ифадялилийи онун мянзяряляриндя чох юнямли тясирйарадыжы васитядир. Уьурлу колоритин сайясиндя ясярлярдя рянэин дахили эярэинлийи, щяйяжан вя севинж, гялб наращатчылыьы вя щейрятин узлашмасы эюрцнцр. Чох аз-аз Азярбайжан ряссамларында рянэин беля дахили эярэинлийиня раст эялмяк мцмкцндцр. Бу мянада онун рянэляря мцнасибятиндя, онун дяйярляндирилмясиндя дя гейри-ади бир цмумиляшдирмя эцжц вардыр. Ряссамын Бюйцк Тцрк дцнйасына бахышы анжаг визуал дейил, ейни заманда цряйин емосионал йаддашыдыр.Кайсеридя йашадыьы заман йаратдыьы силсиля мянзяря ясярляриндя В.Кандинскинин експрессив йахма манерасынын тясир эцжц эюрцнцр. Бурада даьлар сярт форма вя щейрятамиз рянэлярля ифадя олунуб. Яли Вердийев Тцркийя тябиятинин ландшафтыны дягиг вя сялигяли шякилдя ифадя едя билмишдир. Мящз бу силсиляйя аид ясрляриндя Ван Гогун чыльын експрессийасынын, чылпаг драматизминин, Сеззанын жанлы форма дуйумунун тясири ачыг-айдын эюрцнцр. Бунунла йанашы халг сяняти яняняляримизи давам етдирдийи хятлярин ритминдян вя рянэ гаммасындан бяллидир.

        “Кападокийа” (1996), “Кющня Истанбул” (1998), “Кипр” (2002), “Тцрк кянди” (2005) кими мянзяря ясярляриндя Тцркийянин истяр тябият, истярся дя мемарлыг мотивлярини юзцнямяхсус шякилдя якс етдирмяси дя тясадцфи дейил. Йягин ки, Яли Вердийевин мянзяря ъанрына хцсуси ряьбят бяслямясиндя узун мцддят Тцркийядя йашамасынын вя ящатяляндийи тцрк тябиятинин тясири аз олмамышдыр. Диэяр ъанрларда олдуьу кими Тцркийя мотивли мянзяряляриндя дя о, бянзярсиз вя юзцнямяхсусдур.

        Яли Вердийевин рянэ нязяриййясиня ясасян рянэ вя форманын еля бир говшаьыны ялдя етмяк мцмкцндцр ки, бурада щаванын, аьажын, евин вя йашыллыьын рянэинин, еляжя дя формасынын дяйишдирилмясини бцтцнлцкдя образлылыьын ялдя олунмасына йюнялтмяк мцмкцндцр. Доьрудан да беля йанашмада йени тутумлу рянэ йерляшдийи сятщин -мяканын формасы иля йанашы, гоншулуьундакы - бирляшдийи диэяр сятщлярин дя формасынын естетик гябулуна тясир эюстярир, онлара бязян фяргли эярэинлик, бязян дя ащянэдарлыг бяхш едир вя бядии бцтювлцйцн ялдя олунмасыны шяртляндирир. Бир сюзля, ясяря дахил едилян щяр йени рянэ - детал онун конструксийасыны йениляшдирир, ондан алынан тяяссцратын дольунлуьуну йарадыр.

        Яли Вердийевин тябият мотивли ясярляриндя охшарлыг рянэ сечими вя композисийа гурулушунда даща чох юзцнц эюстярир. Ряссамын мянзяряляриндя бязян инсан вя щейван тясвирляринин дя ялавя едилмясини мцшащидя едирик. Бу сяпкидя олан ясярляриндя о, бязян олдугжа сакит, бязян дя чыльын рянэ гаммасындан истифадя едир ки, бунунла юз тамашачысына тясвир етдийи эюрцнтцнц фяргли овгат йарадажаг бичимдя тягдим етмяк истяйир. Бядии цслуб хцсусиййятляриня эюря яняняви характер дашыйан мянзяряляриндя мякан бязян цмумиляшдилмиш формада эюстярилир.

        Азярбайжан ряссамлыьында мянзярянин тясир щцдудларыны йени бядии мязиййятлярля зянэинляшдирян Яли Вердийевин йаратдыгларынын “овгат мянзяряси”ня чеврилмясиня наил олмасыны йягин ки, онун бу ъанрын тяшяккцлцня явязсиз тющфяси саймаг олар. Ряссамда бу жцр мянзяряляр йаратмаг потенсиалы эцжлцдцр. Онларда чох вахт перспективайа риайят олунмасы, планларын мягсядйюнлц шякилдя верилмяси, рянэлярин йарадыжы ниййятя уйьунлашдырылмасы илк нювбядя эюрцнтцнцн сямимилийинин вя овгат дашыйыжылыьынын цлвилийинин ялдя олунмасына йюняли йарадыжылыг жясарятидир.

        Ряссамын мянзяряляриндя рянэлярин щармонийасы локал тонларын зяифлядилмяси явязиня, мцхтялиф рянэляр мяжмусунун бцтювлцйц, парлаг рянэлярин тязады - гаршыдурмасы иля йарадылмышдыр. Одур ки, онун ясярляриндя техника ня гядяр жялбедижилийин тяминатчысыдырса, колорит дя бир о гядяр башлыжа естетик йцк дашыйыжысыдыр. Эюрцнцр мцхтялиф мянзяряляриндя рянэлярин тясир эцжцнцн юлчцйяэялмязлийи дя бурадан гайнагланыр. Бу мянада мянзяряйя “Яли Вердийев мцнасибяти”нин сирринин дя онун форманы щансы рянэлярля мцяййянляшдирмясиндян, онун палитрасынын щансы ишыгла зянэин олмасындан иряли эялдийини етираф етмялийик.

        Онун ясярляриндя тябият ня гядяр романтик олса да, сцни идеаллашдырмадан чох узагдыр. Ясярляриндян дя эюрцнцр ки, ряссамын ясас ниййяти тябияти тябии, олдуьу кими тягдим етмяк олмушду. Бунун цчцн о, тябиятин гойнунда мцшащидяляр апармагдан усанмазды. Еля ряссамын тясвир дилинин ясасыны да жанлы натурадан алдыьы тяяссцрат вя онун тяфсири тяшкил едир.

        Ряссамын чякдикляриндя щям эюрдцкляринин йаратдыьы тяяссцратлара етибар - инам, щям дя ондан асанлыгла, сярбястжясиня узаглашмаг вар. Мящз бу хцсусиййятлярин говушмасы нятижясиндя онун йарадыжылыьыны сяжиййяляндиряжяк бядии хцсусиййятляр йаранмышды.Беля йанашма - ишлярдя ону даща чох марагландыран мянзярянин сонралар образлашажаг эюрцнтцсцнцн тябии дурумунун бядиилийинин ялдя олунмасы иди. Йери эялмишкян дейяк ки, онун йарадыжылыьында классик рущла ашыланмыш диэяр ъанрлы ясярляр кифайят гядярдир. Амма онлардакы обйектя йанашмада еля бир бядии “натамамлыг” вар ки, мящз онун сайясиндя Яли Вердийевин “реал - классик сянят нцмуняляри” бу йюндя йарадылан яксяр ясярляри архада гойур.

        Онун мянзяряляриндя юзцнямяхсус нцфузетмяни эюрцнянлярля йанашы, эюрцнмяйянляря - бир гядяр дя космиклийи дуйулан - реаллыгла тяхяййцлцн говушдуьу мяканлара цнванландыьы да дуйуландыр. Беля тягдиматларда бу эцн вя кечмиш, узаг вя йахын ейни щцгуглудурлар.

        Нятижя етибариля гейд едяк ки, Азярбайжан тясвири сянятиндя ютян йцзиллийин башланьыжындан мцстягил шякилдя йаранан мянзяря ъанрынын сон бир гяринялик инкишафынын мяняви йцкцнц дашыйанларын сырасында Яли Вердийев юнямли йер тутур. Ряссамын йарадыжылыьында давамлы йер тутан мянзяря ъанрында ярсяйя эятирилян ясярляр сайжа чох олмагла йанашы, онларын щяр бири бядии мязиййятляриня эюря юзцнямяхсусдур. Яэяр онун илк ишляриндя мянзярянин реаллыьынын даща габарыг эюстярилмясиня цстцнлцк верилибся, сонракы дюврлярдя ися тябиятин цмумиляшдирилмиш образы лирик-поетик овгатда, бир гядяр дя фялсяфи дуйьулара бялянмиш тутумда тягдим олунубдур.

        ЯДЯБИЙЙАТ

1. Берк Нуруллащ Турк ве Йабанжи Ресминде Ыстанбул, Т.Туринэ, Ыстанбул.

2. Щябибов Н. Азярбайжан совет ряссамлыьы. Бакы, 1966. 186 с.

3. Няжяфов М. Азярбайжан рянэкарлыьы бу эцн. Бакы, 1985.35 с.

4. Вердийев Яли. Каталог. Бакы, 2011. 96 с.

5. Габибов Н. Традиции и новаторство в азербайджанской пейзажной живописи. «Азербайджан»1959 г., 207 с.


Страницы : 1

     ©Copyright by MusigiDunyasi
 

 

English Начало Написать письмо Начальная страница журнала Начало страницы