Начальная страница журнала
 
Архив

 

Этномузыковедение


КЯМАНЯ / КАМАНЧА ТИПЛИ АНАЛОЪИ ЧАЛЬЫ АЛЯТЛЯРИНИН ЕЛМЫ МЯНБЯЛЯРДЯ ЙЕРИ

Автор: Верим Кадир Мустафа оьлу                  Город : Baku  Страна : Azerbaijan
Страницы : 1

       Бир чальы алятинин структур гурулуш бахымындан имканларынын эенишляндирилмяси, истифадя сащяляринин артырылмасы, техники проблемляринин щялли вя тящсилинин мцвяффягиййятли бир шякилдя апарыла билмяси цчцн яввялжя актуал вязиййяти ятрафлы гиймятляндирилмялидир. Ещтийаж дуйулан гиймятляндирмялярин доьру бир шякилдя ортайа гойулмасы, файдалы тясбитлярин тапыла билмяси цчцн ися чальынын тарихи инкишафынын арашдырылмасы лазымдыр.

        Мювзунун тямял анлайышларынын гаврана билмяси, кяманя иля каманчанын тарихи дюврляр ярзиндя ялагясинин ортайа гойулмасы вя инкишаф мярщяляляринин гиймятляндирилмяси цчцн тарихи просесин арашдырылмасыны мягсядяуйьун щесаб едирик. Бу сябябдян, ишимизи кяманя вя она бянзяр чальы алятляринин тарихи инкишафынын мцгайисяли юйрянилмяси иля башлайырыг. Тарихи арашдырмамызда ясасян кяманянин тяхмини яждадлары вя Тцркийядя йайылмыш гощум алятляр вурьуланмышдыр.

        Гайнагларын вя нцмунялярин мящдудлуьу сябябиндян мусиги алятляринин тарихи инкишафыны арашдырмаг бир гядяр чятиндир. Йазы яввяли дюврляря аид мялуматлар ясасян археолоъи газынтылардан ялдя едилян тапынтыларла мящдудлашыр. Йазылы ясярлярин дя бу эцнцмцзя там шякилдя чатмадыьыны гейд етмялийик. Бязи мясялялярин йазыйа алынмамасы беля ещтимал едилир. Бу сябябдян, чальы алятляринин инкишафы мювзусунда гяти гянаятляря чатмаг шятинлик тюрядир.

        Анжаг Яряб, Фарс вя Тцрк мяншяли гядим гайнаглар1 етнолоъи, мцзиколоъи вя орэанолоъи бахымындан гиймятли мялуматлар тягдим едир. Бу ясярлярин щамысыны арашдырмаг ишимизин мягсядляриндян вя ящатя даирясиндян кянарда олдуьу цчцн бир-бириндян йарарланан бу ясярлярин йалныз бир гисмини арашдырыб, мювзумузла ялагядар дяйярляндиря билярик. Йайлы чальы алятляри щаггында даща эениш мялуматлар вермяси сябябиндян, йахын дюврдя гялямя алынмыш бир чох ишляри ися даща эениш шякилдя арашдырмышыг.

        Ашаьыда, гядим вя мцасир дювря аид гайнаглар олмаг цзря арашдырдыьымыз ясярляр ики башлыгда топланмышдыр. Бянзяр чальы алятляринин фяргли дювр вя бюлэялярдя, фяргли адларла йад едилдийи гарышыглыглар ортайа чыхыр. Бу сябябдян, чальы алятляринин тяснифаты мясялясиня дя бу иш чярчивясиндя диггят йетирмяйи лазым билирик. Гайнагларын сечимини едяркян, юня чякилян мясяляляр сырасында, бу ики щиссянин ардындан, мусиги алятляринин тяснифаты мювзусуна да гысажа тохунулмушдур.

        Кашьарлы Мащмудун (1008-1105?) “Диванц Лцьяти-т-Тцрк” (1072-1074) адлы Тцркжя-Ярябжя лцьяти, Тцрк чальы алятляриндян вя Тцрклярин мусиги ижра етмя яняняляриндян бящс едян илк йазылы ясярлярдян бири щесаб едилир[2]. Анжаг, Ябу-Йусиф Йагуб ибн Исщам ял-Кинди (801? -866?), Ябу Няср Мущаммад ял-Фараби (870-950) вя Ибн-Сина (980-1037) кими мусиги щаггында Кашьарлы Мащмуддан яввял йазмыш олдуьу билинян бир чох Шярг алими вар. Дюврцнцн ян ящямиййятли мусиги нязяриййячиси олараг гиймятляндирилян [3] Сяфиййяддин Ябдцл-Мюмин ибн Йусиф мин Фащир ял-Урмявинин [4] (1230-1294) ян ясас гайнаглары ял-Кинди, ял-Фараби вя Ибн-Синанын ясярляри олмушдур [5][3]. Урмяви, Х ясрдя йазылдыьы билинян “Ищванц-с-Сяфа” рисаляляриндян2 дя файдаланмышдыр[5]. Нятижядя, дюврцн ян ясас ясярляриндян файдаланан Урмяви, эяляжяк нясиллярин тямял гайнагларындан бири олан “Китаб ял-ядвар” адлы ясяри гялямя алмышдыр [3][6].

        Юз ишляриндя Урмявинин давамчысы олан Кутбяддин Мащмуд яш-Ширази (1236-1311), Мящяммяд бин Мащмуд ял-Амили (ХЫВ яср), Фятщуллащ Мюмин Ширвани (ю. 1486), Ладикли Мещмет Чяляби (ю. 1494) вя Алишащ мин Щажы Бцкенин (ю. 1500) араларында йер алдыьы бир чох алимляр олмушдур [5][7]. Бардакчыйа эюря Сяфиййяддинин “Системчи мяктяби”ня ящямиййятли тющфяни тямин едян мусигишцнас-алим Ябдцлгадир ибн-Эаиби ял-Щафиз ял-Мараьи[8] (1350-60? -1435) олмушдур[7]. Мараьи, дюврцнцн чальы алятлярини щям техники хцсусиййятляри, щям дя истещсал шякилляри бахымындан ящатяли бир шякилдя ачыгланмыш вя чалынма хцсусиййятляриня эюря тясниф етмишдир[7]. Мараьинин ишляриндя йайлы чальы алятляриня дя йер вермиш олмасы бизим мювзумуза бахыш бужаьындан айрыжа ящямиййят дашыйыр.

        Урмявидян йарарланан диэяр бир алим Ащмедоьлу Шцкруллащдыр (1388-1488). Шцкруллащ Урмявинин “Ядвар”яня шярщ едяряк [6] вя щиссяляр ялавя едяряк [9] чевирмишдир. “Рисаля мин Илми-л-ядвар” адлы бу ясяр, Тцрк мусигисиндяки чальы алятляриндян сюз едян “шякилли вя орэанолоъи бир иш”дир[10]. Эазимищал бу ясярин тцркжя илк “Едвар” китабларындан бири олдуьуну ифадя етмишдир[1]. Мараьи вя Шцкруллащ гядяр ятрафлы олмаса да, бунунла йанашы, мусиги щаггында мялумат верян бир башга алим Ювлийа Чяляби олмушдур (1611-1682). Сяййащ кими бир чох юлкяляри эязиб, эюрдцклярини гялямя алдыьы “Сяйащятнамя” адлы ясяриндя Чяляби Тцрк сянят мусигиси мягамлары, цсуллары, мусиги нювляри, чальы алятляри вя мусигичиляр щаггында мялумат вермишдир[11].

        Яслян Авропалы олан бир чох сяййащ вя шяргшцнасын “Сяйащятнамя”ляриндя, хатиряляриндя, мяжмуяляриндя вя мцхтялиф сяпкили ясярляриндя Османлы мусигиси вя Османлыда истифадя едилян мусиги алятляри щаггында эениш мялумат верилмиш вя шякилляря йер верилмишдир[12][13]. Аксой, сяййащлар тяряфиндян ХВЫ ясрдя йазылан мятнлярин цмуми етибариля сятщи гянаят сявиййясиндя галдыьыны вя бу тутумун сонракы ясрлярдя дя юзцнц эюстярдийини ифадя едир[12]. Анжаг, Али Уфки олараг танынмыш Бобовски (Wоъжиежщ Бобоwски, 1610? -1675), еляжя дя Димитри Кантемир (Димитрие Жантемир, 1673-1723) вя Фонтон (Жщарлес Фонтон, 1725-1795?) Истанбулдакы мусиги даирялярини йахшы билирдиляр[13]. Османлы торпагларында узун илляр йашамыш олан Авропа мяншяли бу йазарларын ясярлярини Шяргя аид олан “Гядим дювря аид гайнаглар” арасында дяйярляндиририк. Бобовски, Кантемир вя Фонтон цчлцйцнцн ян эянжи олан Фонтонун, 1751-жи илдя йаздыьы “Авропа мусигиси иля мцгайисяли олараг Шярг мусигиси цзяриндя бир арашдырма” (“Аврупа Мuсикiсийле Каршылаштырмалы Оларак Доьу Мuсикiси Цзерине Бир Инжелеме”)3 адлы ясяри хцсусиля мусиги алятляринин щям юлчцляри, щям дя истещсаллары щаггында изащлы мялумат вермяси бахымындан олдугжа гиймятлидир[12][14][13]. Эазимищалын 1929-жу илдя няшр олунан “Шярги Анадолу Тцркц вя Ойунлары” китабында арашдырма програмынын йекунлашдырылмыш олмасы[12][13]да ясярин дяйяринин бир ишаряси кими гейд олуна биляр.

        ХЫХ вя ХХ ясрлярдя араларында етнолог, мцзиколог вя органологларын олдуьу бир чох Авропа-Америка мяншяли йазарларын ящямиййятли ясярляри мейдана эялмишдир. Бу йазарлар арасында Александер Бцщнер, Бела Барток, Фридрих Вилщелм Радлов, Щенри Жорж Фармер, Ъонатан Стожк, Карл Эеиринэер, Карл Сиэнелл, Лауренс Пикен, Маргарет Картоми вя Мари Ремнант сайыла биляр.

        Щенри Жорж Фармерин (1882-1965) бир чох няшр олунмуш ясярляри сырасында Мараьинин йарадыжылыьы иля баьлы арашдырмалара щяср олунмуш мягаляси дяйярлидир. Карл Эеиринэерин “Гярб мядяниййятиндя мусиги алятляри вя даш дюврцндян башлайараг, бизим эцнляря гядяр онларын тарихи” (“Мусижал Ынструментс, Тщеир Щисторй ин Wестерн Жултуре фром тще Стоне Аэе то тще Пресент”, 1945) адлы ясяри, Александер Бцщнерин “Мусиги алятляри ясрляр ярзиндя”(“Мусижал Ынструментс тщроуэщ тще Аэес”. Чев: Ирис Урвин, 1961) вя “Дцнйа халгларынын мусиги алятляри” (“Фолк Мусиж Ынструментс оф тще Wорлд”. Чев: Елизабет Новакова, 1972) адлы ясярляри гейд олунмалыдыр. Хцсусиля Лауренс Пикенин сащя арашдырмаларына ясасланараг чальы алятляри арасындакы ялагяляря щяср олунмуш “Тцркийядя халг мусиги алятляри” (“Фолк Мусижал Ынструментс оф Туркей”, 1975) адлы ясяри олдугжа эениш ящатялидир. Пикенин ясяри Гярб дцнйасында эениш якс-сяда тапмышдыр вя щаггында бир чох ряйляр няшр олунмушдур[15][16][17][18][19]. Бянзяр шякилдя, Раэып Мащмуд Эазимищалын “Асийа вя Анадолу Кайнакларында Ыклыь” (1958) цчцн Пикен бир ряй [20]гялямя алмышдыр. Бу мягалядя Пикен, Мяркязи Асийа вя Анадолунун симли алятляри щаггында зянэин бир ясяр олдуьуну ифадя етмишдир. Диэяр тяряфдян, “Тцркийенин халг чальы алятляри” (“Фолк Мусижал Ынструментс оф Туркей”) адлы ясярдя Эазимищалын ишляриндян тез-тез истифадя олунмушдур.

        Гярбдя мейдана эялмиш гайнагларын арашдырылмасында Картоминин эюстярдийи хцсусиййятляря [21]диггят етмяк лазымдыр. Картоминин 1981-жи илдя йаздыьына эюря, йахын дювря аид бязи истисналар харижиндя, Гярб мусиги йазарлары Гярб мяншяли олмайан мусигини бяйянмяйяряк, бунлары нязяря алмырлар. Картоминин цмумиййятля мусигидя ифадя етдийи вязиййятин, чальы алятляринин арашдырылмасы бахымындан да етибарлы олдуьуну бизим фикирляримизля уйьундур.

        Лакин Шярг (Асийа вя Африка) мядяниййяти цзяриндя арашдырма апаран гярблилярин дил чятинликляри вя мядяни фярглиликляри сябябиндян, юнляриндя бязи манеяляр олдуьуну вя бязян сящвя йол вермяляринин нормал олдуьуну дцшцнцрцк. Бу нюгтядя ишляринин етибарлы олдуьуну дцшцндцйцмцз Фармер вя Пикен кими тядгигатчыларын, щяйатларынын ящямиййятли бир гисмини сащя арашдырмасында кечирмиш олмалары ящямиййят кясб едир. Ады кечян бу арашдырмачыларын вя онларын мяктябини давам едян диэяр Гярб арашдырмачыларынын ишляри сайясиндя Гярб дцнйасынын чальы алятляринин тарихи инкишафы щаггындакы фикирляр гябул олунмушдур.

        Мясялян, ящямиййятли бир мцзиколог вя педагог олан Карл Эеиринэерин мцасир Гярб алятляринин Асийа мяншяли яждадларындан доьру тякамцл кечирдийини ифадя етмяк ещтийажы диггятялайигдир. Эеиринэеря эюря[22], Антик Йунан вя Ромада олдугжа йахшы симли чальы алятляри вар иди. Анжаг барбар кючяри тайфаларын Авропайа кюч етмяляри цзцндян мейдана эялян гарышыглыг бу алятляри ортадан галдырмышдыр. Мусиги алятляринин инкишафында, Орта ясрляр йени бир башланьыж олараг юзцнц эюстярир вя беляжя Гярб алятляринин мяншяйи Авропанын сярщядлярини ашмышдыр. Гярб чальы алятляри Авропа гитясиндя инкишаф етдирилмиш вя мювжуд щалына бурада эятирилмишдир. Анжаг Гярб чальы алятляринин мяншяйи Шяргя ясасланыр. Бу сябябдян Гярб чальы алятляри бцнюврядян Асийадан эялян чальы алятляря боржлудур.

        Чальы алятляринин тяснифаты олдугжа гядимляря сюйкянир. Бардакчынын ифадяляриня эюря, Мараьи чальы алятлярини (алат-ы елщан) цч йеря айырмышдыр: симлиляр (алат-ы зеват’ул-евтар), няфяслиляр (алат-ы зеват’ун-нефщ) вя юзцнцн ижад етдийи таслар вя лювщяляр. Симли алятлярин бу тяснифатда симлилярин арасында йер алмасы ящямиййятлидир. Чальылары инкишаф бахымындан тяснифатландырдыьы заман ися, ян мцкяммял мусиги аляти олараг эюрдцйц “инсан сяси”ни илк групда йерляшдирмякля вя беляжя чальы алятлярини дюрд групда тядгиг едир [7][23].

        Гярбли олмайан халгларын чальы алятляринин вя Авропа халг мусигисиндя истифадя олунан чальы алятляринин елми олараг арашдырылмасы ХЫХ ясрин икинжи йарысында башланмыш вя ХХ ясрдя даща да эенишлянмишдир. Бу арашдырмаларын биринжи мярщяляси мусиги алятляри иля ялагядар сонракы дюврлярдя эюрцляжяк ишляр цчцн лазымлы олан елми тямяли мейдана эятирмяк мягсядини гоймушдур. Дцнйанын фяргли халглары арасында апарылан сащя арашдырмалары, бир чох билинмяйян чальы алятляри щаггында мялумат ялдя едилмясини тямин етмишдир[24].

        Мусиги алятляринин хцсусиййятляри ХЫХ яср елминин позитив цсулуна эюря чальы алятляринин визуал хцсусиййятлярини цзя чыхармагла тяйин олунмушдур. Даща сонра дцнйанын бир чох бюлэясиндя бир-бириня чох бянзяйян мусиги алятляринин олдуьу фярг едилмиш вя тяснифат цчцн йол ачылмышдыр[24]. Яввялки тяснифатландырмалардан цмумгябул олунаны, Виктор Мащиллонун тяснифаты цзяриндя гурулмуш олан (1893) ЩС системидир[25][26]. ЩС системиндя (Сйстематик) чальы алятляри садядян мцряккябя доьру идиофонлар, мембранофонлар, аерофонлар вя щордофонлар олараг тяснифатландырылыр. Бу тяснифатландырмада Деуейин десимал системи иля чальы алятляри кодланмагла, чальы нцмуняляри бир-бириндян айрылыр [27][25][26]. Ишляриндян эениш шякилдя билик алдыьымыз Пижкен дя бу системдян истифадя едяряк чальы алятлярини тяснифатландырмышдыр.

        Кяманя, каманжа вя ребаба бянзяр чальы алятляри, апарылмыш тяснифатын танынмасындан сонра, индики вахтда гядяр гябул едилмиш Курт Закс - Щорн Бостел системиня ясасланараг, “Жщордопщонес” (Хордофонлулар) башлыьы алтында дахил едилмишдир (321.311 нюмряли “Спике боwл-фиддле” кими тяйин едилиб)[28].

        Йухарыда ифадя етдийимиз кими, дцнйанын фяргли бюлэяляриндя бир-бириня бянзяйян бир чох чальы алятляри мювжуддур. Тябии олараг, охшар чальы алятляри фяргли мядяниййятлярдя фяргли адларла таныныр. Мцасир дюврдя Тцркийядя “каман” олараг адландырылан чальы алятиня Авропада “виола” дейилмяси бу вязиййятя нцмуня ола биляр. Ейни заманда, олдугжа бянзяр адларла хатырланан чальы алятляри бир-бириндян чох фяргли хцсусиййятляря дя сащиб ола биляр.

        Мясялян, Метрополитан Музейиндя “Рабаб” олараг эюстярилян чальы аляти иля диссертасийанын 1.2.бюлцмцндя ачыгланан ребапын шякли олдугжа фярглидир. Кеменче олараг хатырланан бир нечя чальы алятинин олмасы [12] ися бу вязиййятин бир башга нцмунясидир. Айрыжа, “кяманячи”, “каманче”, “каманча” вя “кеменче” сюзляринин бязи тяржцмяляриндя бир-биринин йериня истифадя олунмасы термин гарышыглыьына эятириб чыхарыр.

        Бязи чальы алятляринин адларынын цмуми олараг “мусиги аляти” мянасында истифадя едилмяси (индики вахтда “саз” сюзцнцн щям баьламаны, щям дя диэяр чальы алятлярини ифадя етмяси кими) чальы алятляринин изинин тапылмасыны чятинляшдирян бир башга фактордур. Бу сябябдян, чальы алятляри иля ялагядар арашдырылан гейдлярдя чальы алятляринин хцсусиййятляри иля баьлы ятрафлы мялуматлар верилмядийи тягдирдя зиддиййятляр юзцнц эюстярир. Йухарыда ифадя едилян проблемляр “кяманя”нин тарихи бахымдан арашдырылмасыны да чятинляшдирир.

        Анадолуда щазырланмасында даща чох сукабаьындан (балгабаг) истифадя олундуьу цчцн “кабак кяманя” дейилян кяманя. Эазимищал тяряфиндян бир ыклыь нювц олараг эюстярилмишдир. Ыклыьын бир гопуз тюрямяси олдуьуну вя ярябжяйя “ребап”, фарсжайа ися “каманже” олараг кечдийи дя йеня Эазимищал тяряфиндян ифадя едилмишдир. Эазимищала эюря [29][1]“Халг дилиндя “ыклык”, Билэич дилиндя ися “каманже” (надир щалларда “ребаб”) ейни бир алятин адларыдыр: цч айры симли алятдян бящс едилмир. “Бянзяр шякил, Юэелин йаздыьына эюря[30], Еттущфет-цз-Зекиййядя ребаб мянасыны верян шякилдя “ыклык” адландырылырды.


1.И.Т.Ц. Т.М.Д.К.-да мцяллим олан Йрд. Доч. Др. Режеп Услунун И.Т.Ц. Вакфы Йайынларындан чыхан “Мцзиколоъи ве Кайнаклары” адлы ясяриндя Тцрк вя Яряб гайнагларынын эениш бир ижмалына йер верилмишдир (2006, Истанбул).

2. Йазарларынын кимлийи вя йазылдыьы дюням мювзусунда мцбащисяляр олан бу енсиклопедик мягалялярля ялагядар олараг, Жемил Меричин “Ышык Доьудан Эелир” адлы ясяринин “Ислам Дцнйасында Йазылан Тек Ансиклопеди: Ищван-ы Сафа Рисалелери” бюлцмц мцгайися олуна биляр. Ясярин йахын вахтлара аид бир няшри ейны адла ИлетишимЙайынларындан (2008, Истанбул) чыхмышдыр.

3. Бещарын китабында “Шарк Мусикиси (Аврупа Мусикисийле Каршылаштырмалы Бир Денеме)”, Аксойун китабында ися “Аврупа Мусикийле Каршылаштырмалы Оларак Доьу Мусикиси Цстцне Денеме” (“Мусикисийле” денмек истени йоролунмалы) оларак чеврилян “Ессаисурла Мусигуе Ориентале Жомпарeе a лаМусигуе Еуропeенне” олан ясяри Тцркжяйя фяргли шякилдя чевирмяйи уйьун эюрдцк.

        ЯДЯБИЙЙАТ

[1] Эазимищaл МР. Асйа ве Анадолу Кайнакларында Ыклыь. Анкара: Сес ве Йел Йайынлары; 1958.

[2] Далоьлу Й. Дiвaнц Лuэати’т-Тцрк’те бетимленен чалэылар…. Щалк Мцзиьинде Чалэылар Улусларарасы Семпозйуму, Кожаели: 2007.

[3] Арслан Ф. Мuсикi назарийежиси ве ефсаневи кишилик оларак Урuмийели Сафиййцддiн. ЖЦ Илащийат Факцлтеси Дерэ 2009;ХЫЫЫ:99-113.

[4] Арслан Ф. Сафийцддiн-и Урмевi ве Шерефиййе Рисaлеси. Анкара: Ататцрк Кцлтцр, Дил ве Тарищ Йцксек Куруму, Ататцрк Кцлтцр Меркези Башканлыьы; 2007.

[5] Арслан Ф. Сафиййцддiн Абдцлмцмин ел-Урмевi’нин ер-Рисaлетц'ш-Шерефиййе'синде Мuсикi Математиьи. АЦФЫД 2005;ХЛВЫ:267-304.

[6] Камилоьлу Р. Амасйалы (Ащмедоьлу) Шцкруллащ’ин Едвaр-и Мuсикi'синин танытымы ве деьерлендирилмеси. Щикм Йурду 2008;1:171-87.

[7] Бардакчы М. Мараэалы Абдцлкадир. Истанбул: Пан Йайынжылык; 1986. [8] Фармер ЩЭ. ’Абдалгадир ибн Эаиби он инструментс оф мусиж. Ориенс 1962;15:242-8.

[9] Камилоьлу Р. Амасйалы (Ащмедоьлу) Шцкруллащ’ын щайаты ве есерлери. Щикм Йурду 2008;1:103-10.

[10] Чолакоьлу Э. Анадолу’дан Балканлара армудi бичимдеки кеменчелер: Тарищ, текник ве эеленексел ижрасына илишкин каршылаштырмалы бир анализ. Истанбул Текник Цниверситеси, 2008.

[11] Жошкун Ф. Евлийа Челеби Сейащатнамеси ышыьында Тцрк Мцзиьи ХВЫЫ. Йцзйыл Тцрк Мцзиьи. Еэе Цниверситеси, 1997.

[12] Аксой Б. Аврупалы Эезэинлерин Эюзцйле Османлыларда Мусики. 2. Бас. Истанбул: Пан Йайынжылык; 2003.

[13] Бещар Ж. Мусикиден Мцзиье - Османлы/Тцрк Мцзиьи: Эеленек ве Модернлик. Истанбул: Йапы Креди Йайынлары; 2005.

[14] Фонтон Ж. 18. Йцзйылда Тцрк Мцзиьи. Истанбул: Пан Йайынжылык; 1987. [15] Монтаэу Ъ. Фолк Мусижал Ынструментс оф Туркей бй Лауренже Пижкен. Еарлй Мусиж 1975;3:399-401.

[16] Баинес А. Фолк Мусижал Ынструментс оф Туркей бй Лауренже Пижкен. Мусиж Летт 1976;57:317-20.

[17] Реинщард К. Фолк Мусижал Ынструментс оф Туркей бй Лауренже Пижкен. Йеарб Ынт Фолк Мусиж Жоунж 1976;8:139-41.

[18] Диетрижщ W. Фолк Мусижал Ынструментс оф Туркей бй Лауренже Пижкен. Эалпин Сож Ъ 1976;29:136-8.

[19] Жщристенсен Д. Фолк Мусижал Ынструментс оф Туркей бй Лауренже Пижкен. Нотес 1977;33:586-7.

[20] Пижкен ЛЕР. Асйа ве Анадолу Кайнакларинда Ыклиь (Тще Ыклиь ин Асиатиж анд Анатолиан Соуржес) бй Мащмуд Раэиб Эазимищал. Ъ Ынт Фолк Мусиж Жоунж 1960;12:92.

[21] Картоми МЪ. Тще прожессес анд ресултс оф мусижал жултуре жонтажт: А дисжуссион оф терминолоэй анд жонжептс. Етщномусижолоэй 1981;25:227-49.

[22] Эеиринэер К. Мусижал инструментс оф тще Еарлй Миддле Аэес. Булл Ам Мусижол Сож 1943:22.

[23] Абдуллайева С. Азярбайжан Халг Чалэы Алятляри. Бакц: Адилоьлу Няшриййаты; 2002.

[24] Стожкманн Е. Тще диффусион оф мусижал инструментс ас ан интеретщниж прожесс оф жоммунижатион. Йеарб Ынт Фолк Мусиж Жоунж 1971;3:128-37.

[25] Лйслофф РТА, Матсон Ъ. А неw аппроажщ то тще жлассифижатион оф соунд-продужинэ инструментс. Етщномусижолоэй 1985;29:213-36.

[26] Картоми М. Тще жлассифижатион оф мусижал инструментс: Жщанэинэ трендс ин ресеаржщ фром тще лате нинетеентщ жентурй, wитщ спежиал референже то тще 1990с. Етщномусижолоэй 2001;45:283-314.

[27] Дужщесне-Эуиллемин М. Мусиж ин Анжиент Месопотамиа анд Еэйпт. Wорлд Аржщаеол 1981;12:287-97.

[28] Бленжщ РМ. Тще морпщолоэй анд дистрибутион оф суб-Сащаран мусижал инструментс оф Нортщ-Африжан, Миддле Еастерн анд Асиан ориэин. Ын: Пижкен ЛЕР, едитор. Мусиж. Асиат., вол. 4, Жамбридэе Университй Пресс; 1984, п. 155-91.

[29] Эазимищaл МР. Йине “ыклыь” щаккында. Тцрк Фолк Араштырмалары 1953;53:833-4.

[30] Юэел Б. Тцрк Кцлтцр Тарищине Эириш - Жилт 9 (Тцрк Щалк Мусикиси Алетлери). 3. Бас. Анкара: Кцлтцр ве Туризм Баканлыьы Йайынлары; 1985.


Страницы : 1

     ©Copyright by MusigiDunyasi
 

 

English Начало Написать письмо Начальная страница журнала Начало страницы