Начальная страница журнала
 
Архив

 

Музыкальное образование


БЯСТЯКАР МЯММЯД ГУЛИЙЕВИН ГАРЫШЫГ ХОР А ЖАПЕЛЛА ЦЧЦН “СКАЗАНИЕ О СОЛНЕЧНЫХ ГОРАХ” ЯСЯРИ. (Эцняшли даьлар щаггында щекайят)

Автор: Эцлмира ГЯЩРЯМАНОВА                   Город : Baku  Страна : Azerbaijan
Страницы : 1

      Мяммяд Гулийевин мцшайятсиз гарышыг хор цчцн Т.Мащмудун сюзляриня “Сказание о солнечных горах” (“Эцняшли даьлар щаггында щекайят”) бирщиссяли ясяри рус дилиндя поетик мятня ясасланыр. “Сказание о солнечных горах” (“Эцняшли даьлар щаггында щекайят”) вятянпярвярлик мювзусунда бир хор ясяридир. Цмумиййятля, М.Гулийевин мцхтялиф ъанрларда йазылан яксяр ясярляри доьма Азярбайжанын тяряннямцня вя вятянпятвятлик мювзусуна щяср едилмишдир. Мисал цчцн бястякарын ЫЫЫ симфонийасы (Мян - Азярбайжанам - Фикрят Гожанын сюзляриня), баритон, сопрано, хор вя бюйцк симфоник оркестр цчцн Дядя Горгуд дийары Азярбайжан бирщиссяли кантатасы мювзусуну никбин тонларда тяряннцм едир. Бу садаланан ясярляр М.Гулийевин йарадыжылыьында вятянпярвярлик мювзусу биринжи истигамяти тямсил едир. Икинжи истигамят тябиятин вясф едилмяси мотивляри иля баьлыдыр. Гарышыг хор вя бюйцк симфоник оркестр цчцн Йусиф Щясянбяйин сюзляриня цчщиссяли “Абшерон” кантатасы, Щцсейн Жавидин сюзляриня солист, хор вя бюйцк симфоник оркесрт цчцн “Бизим даьлар” ораторийасы, Сямяд Вурьунун сюзляриня а жапелла хору цчцн “Даьлар” ясяри бу гябилдяндир. Вятянпятвятлик мювзусунун фажияви аспектдян жанландырылмасы М.Гулийевин 20 Йанвар шящидляриня щяср олунмуш бюйцк симфоник оркестр цчцн “Реквием” Хожалы щадисяляриня щяср олунмуш “Симфонийа- реквием” ясярляриндя юз яксини тапыр. М.Гулийевин йарадыжылыьында вятянпятвярлик мювзусунун беля рянэарянэ призмалардан ишыгландырылмасы чох сяжиййявидир.

        “Эцняшли даьлар щаггында щекайят”
(“Сказание о солнечных горах”) бирщиссяли хор ясяри бястякарын йарадыжылыьында вятянпятвятлик мювзусунун щяр цч истигамяти - никбин башланьыж вя фажиявилийи тябиятин тяряннцмцнц юзцндя бирляшдирир.

        Поетик мятндя эюйляря ужалан даьлар, эцняшин доьмасыны арзулайан инсанлар, азадлыг уьрунда юз сясини галдыран халгын улу Дядя Горгудун образы вясф едилир. Йухарыда ады садаланан бир сыра хор ясярляри буна мисалдыр. Мялум олдуьу кими даьа инам тцркдилли халгларын мифологийасында мцщцм йер тутур. Даь- мифологийада юлкяни горуйан“Иэидлик рущудур”. М.Гулийевин “Эцняшли даьлар щаггында щекайят”
“Сказание о солнечных горах”) хор ясяриндя тябиятин бир парчасы олан даьларын образы мящз бу аспектдян шярщ олунур. Тябиятин фонунда инсанларын азадлыьындан сюз ачылыр.

        Востань народ сбрось тяжкий гнёт
        Иди искать солнца восход
        Много горя в темных горах
        Пусть настанет новый век,
        Где свободен человек.

        Ясяр алтлар вя тенорларын чыхышы иля башланыр. (дивизи) Сясляр полифоник цсул канон шяклиндя бир-бирини тяглид едир. Сяслярин тядрижян дахил олмасы бир нюв муьам цчлцйцндя ханяндяни мцшаийят едян тар вя каманчанын чыхышларыны хатырладыр. Чцнки онун бцтцн ясярляриндя мцасирлик вя миллилик вящдят тяшкил едир.

       

        Сонра тядрижян сопрано вя баслар, тенор вя алтлар гошулур, хор фактурасы дольунлашыб мцряккяб шякил алыр. Имитасийа инкишафдан сонра
(“Где сонца свет”) аккордлу фактура нязяря чарпыр. “О пощади нас небосвод” бюлмяси бир гядяр марш характери дашыйараг чаьырыш кими сяслянир.

        Хорун кяскин тязадлы орта бюлмяси даща динамик вя инкишафлыдыр. Орта бюлмя
(“Встань народ”) тенотларын патрийасында “до” сяси цзяриндя речитативля башланыр.

        Бу мотив тенорларын партийасында остинато кими сахланараг бир нюв зярб алярлятинин ритми, еляжядя саз чальысы иля ассосасийа йарадыр. Сяслянмя эетдикжя дольунлашыр, сопрано вя алтларын партийасы мцряккябляшяряк, щятта аккордларла верилир. Хор партийаларында якс -сяда еффектли чаьырышлар
(“проснись”) санки инсан щарайлары иля ассосасийа йарадыр.

       

        Орта щиссянин “Тянтяняли” ремаркасы иля гейд олунан икинжи бюлмяси йеня сопрано вя алтларын чыхышы иля башланыр.
(“Встань народ степей голодных” ж- молл).

        Басларын партийасы санки зярб алятляринин тембирини тяглид едир.
(“Вихри, грозы ураганы”). Сопрано вя алтларын патрийасында паралел секстаккордларла щярякят нятижясиндя фактура даща да аьырлашыр. Хорун мцхтялиф партийаларында йаранан секунда вя кварта тяркибли ащянэляр ашыг мусигиси иля ассосасийа йарадыр. Орта щиссянин эярэин кулиминасийасы хорун мцхтялиф партийасында “Проснись!” (“Ойан!”) нидасынын тяглидиня эятириб чыхарыр.

       

        Сопрано, алт вя тенорларын партийасында юртцлц аьызла охума фонунда баслар ифа едир вя реприза башланыр.
(“Велик и стар седой Кавказ”). Реприза чох йыьжамдыр. Эярэин инкишафлы чох мцряккяб орта щиссядян сонра сакит, статик реприза сяслянир. Санки эярэин мубаризядян чыхан, зцлмят дцнйасындан хилас олараг, ишыглыьа чыхан инсанларын тясвири верилир. Ясяр “Есть солнца свет, жизни рассвет, есть свет” сюзляри иля тамамланыр. Реприза ясярин башланьыж щиссясиня санки жаваб кими сяслянир. Яэяр биринжи щиссядя поетик мятнин мяьзини “Где солнца свет" (“Эцняш, ишыьы щаны?”) жцмляси тяшкил едирдися, реприза “Есть солнца свет” фикри иля тамамланыр. “Ишыьын зцлмятя галиб эялмяси”- мусигинин ябяди мювзусуну бирщиссяли хор ясяриндя беля яксини тапыр. Ясярдяки ашыг Дядя Горгуд вя даь образы ися тцркдилли халгларын мифолоъи эюрцшляри иля сяслянир.

       

        Ясярин ады
“Сказание о солнечных горах” (“Эцняшли даьлар щаггында щекайят”) онун програмы мусиги инкишафынын драматурэийасыны мцяййянляшдирир. Ясяр ясасян`епик инкишаф тярзиня маликдир. Орта щиссядя хор сяслянмясинин мющтяшям эцж кясб етмяси драматизмин эцжлянмяси вя експрессив бойалар кясб етмяси, нящайят тядрижян сянэимя бир нюв муьамын инкишаф цсуллары иля ассосасийа йарадыр.

        Лакин репризанын факрурасы, хор партийаларынын чыхышы биринжи щиссядян бир гядяр фярглидир. Беля ки, бурада яввялдя йалныз алтлар вя тенорлар дейил, бцтцн партийалар чыхыш едир вя онлар канон шяклиндя бир-бирини явязляйир. Ясярин башланьыжында да бу полифоник цсул тятбиг едилмишди, лакин бурада чыхышлар алт вя тенор партийасынын дивизи шяклиндя бюлцнмяси верилирди. Мцряккяб цчщиссяли формалы бу ясярин композисийа схемини беля мцяййянляшдирмяк олар:

       

        Ясярдя миллилик хцсусиййяти ян чох фактура вя щармоник цслубда юзцнц бцрузя верир. Бурада вокал инструментал муьам чальысы цслубуна хас олан сясалты полифонийаны артыг гейд етмишдик. Щармоник цслубда ися даща чох ашыг мусигисиня хас олан секунда кварта гурулушлу аккордларын тятбиги сяжиййявидир. Зярби- муьамлара хас олан остинатлыг принсипиня дя мцяййян йер верилир. Вокал партийада милли алятлярин (зярб, саз) сясинин тяглиди верилир.

        Ясярин башланьыж вя реприза бюлмяляри ритмик бахымындан даща садядир. Орта бюлмядя ритмик бахымдан чятинликляр вя муьам мелодикасында олдуьу кими юлчцлярин тез- тез дяйишилмяси мцшащидя олунур.

        Мелодик цслуб нюгтейи - нязяриндян биринжи щисся вя ритмик рцшеймляр ясасланма бир нюв минимализм методу иля ассосасийа йарадыр. Санки башланьыж сясляр бцтцн партийаларда щядяф сечилир вя дяйишилмяйя мяруз галыр. Гейд олунан бюлмялярдяки статиклик дя бурадан иряли эялир. Башланьыжда вя репризада ифадя васитяляри дя садядир. Ясярин биринжи бюлмясиндян вя репризадан инкишаф бцтцн хор партиталарында башланьыж сясдян гайнагланыр ки, бу да минимализмин ясас методларындандыр.

        ЯДЯБИЙЙАТ


1.Дадашзаде З. Бесконечная любовь к музыке- газ. «Зеркало», 28.09.2002

2.Фархадова Р. Неустанный поиск – газ. «Бакинский рабочий», 09.01.1979

3.Рая АББАСОВА, Вдохновение длиною в жизнь. К 80-летию композитора Мамеда Гулиева. Каспiй, N37 (708), 28 февраля 2017, с. 10-11


Страницы : 1

     ©Copyright by MusigiDunyasi
 

 

English Начало Написать письмо Начальная страница журнала Начало страницы